- Yazar Biyografisi (TEİS)
Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi - Madde Yazarı: Dr. LATİFE ÖZCAN
- Eser Yazılış Tarihi:1785-86 - 1795-96 /1200 - 1210
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Divan-Tekke Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:03/08/2022
DÎVÂN-I ŞEYHÎ (ŞEYHÎ)
şiirlerŞeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi (d. 1749-1750/1163 - ö. 1819-1820/1235)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Mollazade Şeyh Süleyman Şeyhî Efendi’nin şiirlerini ihtiva eden eseri. Süleyman Şeyhi’nin Bahrü’l Velâye’de yaptığı açıklamalardan Hicrî 1200-1210 yılları arasında ve Hicri 1210-1220 tarihleri arasında tertip ettiği iki ayrı Divan’ı olduğu anlaşılmaktadır (Yılmaz 1989: 195). Bu ikinci Divan manzum bir Işk-name’yi de içermektedir (Süleyman Şeyhî’den akt. Öksüz 2010: 40). Ancak eserin tenkitli metnini hazırlayan Mustafa Kundakcı'ya (2003: 56) göre bu bilgi yanlış olup müellifin yalnızca bir Divan’ı bulunmaktadır. Çünkü Millet Ktp. Nüshası ile kaybolduğu düşünülen İstanbul Üniv. Kütüphanesi’ndeki nüsha ayrı divanlar olarak algılanmıştır. İstanbul Ünv. Kütüphanesi’ndeki nüshasının sonuna eklenmiş olduğu düşünülen “Işknâme” adlı manzum eser de bu nüsha ile birlikte kaybolmuştur.
Eser 29 beyitlik bir mesnevî ile başlar. Devamında iki kasîde, iki terkîb-i bend, Rûhî-i Bağdâdî’nin dört gazeline tahmis vardır. İkinci kısımda alfabetik sırayla 121 gazel, 29 kıta ve 27 (müfret) beyit bulunur (Yılmaz 1989: 196).
Eserde Hz. Peygamber’e na’t ile şairin şeyhi Şâmî-zade Mustafa Ef. ve kardeşi Çelebi İbrahim için yazdığı kasideler yer alır. Devamında tasavvufi duygu ve düşüncelerine yer veren şair ilâhî aşkı arifane bir şekilde dile getirmiştir. Genel anlamda vuslat, gurbet, hicran, firak, fena, muhabbet gibi unsurları işleyen şairin; şeyhe intisabın önemi, tarikata intisap edenlere tavsiyeler gibi belli konuları ele aldığı gazelleri de vardır. Ayrıca şair, Nakşibendî olduğunu belirttiği ve tarikat silsilesini methettiği gazeller de yazmıştır. Divan’ında ayet ve hadislerden de faydalanmıştır. Eserin dili ne çok sade ne çok ağdalıdır. Eserde halk dilindeki deyimlere de sıklıkla yer vermiştir (Yılmaz 1989: 161-170). Eserde nazım şekillerinin üzerinde yapılan değişiklikler dikkati çekmektedir. Kafiye ve rediflerin çoğunlukla Türkçe kelimelerden seçildiği görülür. Genellikle tam kafiyeye başvuran şair aruzu kullanmada başarısızdır (Kundakçı 2003: 32). Vezin hatalarının yanında eserde Farsça tamlamaların hareke yerine harfle bağlanması ve imla bozuklukları gibi kusurlar göze çarpmaktadır (Yılmaz 1989: 196).
Eserin yedi nüshası bulunmaktadır. Süleymaniye Ktp. Celal Ökten No. 573’de yer alan nüsha Seyyid Ahmed Rüşdî tarafından yazılmış 1291/1874-1875 yılında tab’ olmuştur (Doğan 2008: 6). Diğer nüshalar şunlardır: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye Yazmaları, No 767, vr.54; İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, No.758,vr.52; İstanbul Üniversitesi Ktp., Türkçe Yazmalar Bl., No.1784, vr. 71; New-Jersey Amerika Birleşik Devletleri, Princeton Ü. Türkçe Yazmaları, No: New Series Ottoman Turkısh Texts 1648/2, İstinsah tarihi 1266/1849; İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi, İzmirli İ. Hakkı Bl., No:1249, 64.s; Millet Ktp. Ali Emiri Efendi Manzum Eserler, No 239, vr. 39 (Yıldırım 2016: 84)
Eser hakkında ilk çalışma Yılmaz (1989)’a aittir. Kundakcı (2003) tarafından yüksek lisans tezi hazırlanmıştır. Daha sonra Kundakcı (2019) tarafından eserin nüshalarının karşılaştırıldığı ve eserin tenkitli metninin yer aldığı bir çalışma daha yapılmıştır. Birol Yıldırım (2016) eserin Risâle-i Hakâik-i Aşk'la aynı mecmua içinde bulunan nüshasını Amerika Birleşik Devletleri, Princeton Üniversitesi Türkçe Yazmalar bölümünden ülkemize getirterek incelemiş ve doktora tezi hazırlamıştır. Yine Yıldırım (2019) tarafından şairin hayatı sanatı eserleri ve tasavvufi düşüncelerinin de yer aldığı etraflı bir çalışma meydana getirilmiştir.
Şairin biyografisi için bk. “Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyhi-mollazade-seyh-suleyman-seyhi
Eserden Örnekler
Gönül olsun ta’allukdan mu’arrâ Cemâlinle müşerref eyle yâ Rab!
Bizi bizliğimizden kıl müberrâ Cemâlinle müşerref eyle yâ Rab!
Yüce dergâhına kıldım temenni Umarım fazl u lutfundan teselli
Gönül bi-reng olup bulsun tecelli Cemâlinle müşerref eyle yâ Rab!
İlâhî! Ben fakir-i derd-mendi Gubâr-ı pây-i pîr-i Nakşıbendi
Gider bu mücriminden çâr bendi Cemâlinle müşerref eyle yâ Rab!
Esîr-i sahn-ı evhâm u cefâyuz Tabâyıՙ merkezinde bî-safâyuz
Selâmet hazretinden mültecâyuz Cemâlinle müşerref eyle yâ Rab!
Dilim bahr-i hüviyyetden çeker “hû” Gönül, Şeyhî taleb-kârı gül-i bû
Visâlin nideyim, eyler cân arzu Cemâlinle müşerref eyle yâ Rab! (Yılmaz, 1989: 162-163).
Hüsnünün gâyeti yok, ՙışkıma gayet ne gezer
Sende insaf yogise, bende ferâgat ne gezer
Benzemez gayrilere rütbe-i sabrım ammâ
Bu kadar cevre tahammül ile tâkat ne gezer
Beni, ölsün diyu el hançere urmak ne gezer
Hasta-i hecrine ՙalemde ifâkat ne gezer
Pîr-i meydir ulumuz, andan el aldık ՙışka
Hâce-i dehre meğer bizde ՙinâyet ne gezer
Gayriler gibi, mecaz ehli kıyâs etme bizi
ՙÂşık-ı sâdıkı(nı)z bizde ihânet ne gezer
(Bende-i) rû-siyehin bakma yüzi karasına
Böyle hayret-zed(e)de zühd ile tâՙat ne gezer (Yılmaz, 1989:175)
Kaynakça
Doğan, Gönül (2008). Köstendilli Süleyman Şeyhî’nin Nikâtü’l Hikem İsimli Eseri (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Kundakçı, Mustafa (2003). Köstendilli Süleyman Şeyhi Efendi Divanı’nın Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
Kundakçı, Mustafa (2019). Köstendilli Süleyman Şeyhi Efendi Divanı’nın Tenkitli Metni. Kesit Yayınları.
Öksüz, Hadice tül Kübra (2010). Köstendilli Süleyman Şeyhî’nin Mektûbât-I Erbaîn, Terkîbât-I Erbaîn Ve Te’vîlât-I Erbâin İsimli Eserleri (İnceleme Ve Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Yıldırım, Birol (2016). Köstendilli Süleyman Şeyhî Efendi Hayatı Sanatı ve Tasavvufi Görüşleri. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Yıldırım, Birol (2019). Kesret Çarşısında Bir Hikmet Dükkanı Köstendilli Süleyman Şeyhi Efendi Hayatı Eserleri ve Tasavvufi Görüşleri. Büyüyenay Yayınları.
Yılmaz, Ali (1989). Köstendilli Süleymân Şeyhî. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | LEME’ÂT-I NAKŞİBENDİYYE (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi | Diğer Şule Kandemir |
Görüntüle | ||
2 | ZÜBDETÜ NEFEHÂTİ'L-ÜNS (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
3 | ŞERH-İ KELÂM-I KİBÂR (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi | Araş. Gör. Muhammed İkbal EKİNCİ |
Görüntüle | ||
4 | MİR'ÂTÜ'L-MUVAHHİDÎN (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
5 | MEKTÛBÂT-I ERBA'ÎN (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
6 | TERKÎBÂT-I ERBA'ÎN (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
7 | TE'VÎLÂT-I HADÎS-İ ERBA'ÎN (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
8 | KÛTÜ'L-UŞŞÂK (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
9 | MEDÂR-I SÂLİKÂN (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
10 | ETVÂR-I HÂCEGÂN (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi | Diğer Şule Kandemir |
Görüntüle | ||
11 | NİKÂTÜ'L-HİKEM (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi | Doç. Dr. Mehmet Ünal |
Görüntüle | ||
12 | KİTÂB-I TÂLİ'A FÎ ESRÂRİ'L-İLÂHİYYETİ'S-SERMEDİYYE (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi | Araş. Gör. Kevser Ay |
Görüntüle | ||
13 | ŞERH-İ KELÂMİ'L-VÂSITÎ (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi | Araş. Gör. Ferhat KOÇYİĞİT |
Görüntüle | ||
14 | ŞERH-İ KELİMÂT-I BEDREDDÎN (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi | Araş. Gör. Ferhat KOÇYİĞİT |
Görüntüle | ||
15 | ŞERH-İ KELÂM-I CA'FER-İ SÂDIK (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi | Araş. Gör. Muhammed İkbal EKİNCİ |
Görüntüle | ||
16 | ŞEMÂ'İL-İ ŞERÎF TERCÜMESİ | Ayn-ı Ekber, Şeyh Mehmed | Doç. Dr. Erdem Can Öztürk |
Görüntüle | ||
17 | MAKTEL-İ HÜSEYN / KİTÂB-I KERBELÂ (BEKÂYÎ) | Bekâyî, Darendeli Bekâyî | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
18 | KISSA-İ ERVE | Bilâl Efendi, Oflu | Dr. Öğr. Üyesi Tuba Onat Çakıroğlu |
Görüntüle | ||
19 | DÎVÂN (CEMÂLÎ-İ UŞŞÂKÎ) | CEMÂLÎ, Şeyh Seyyid Mehmed Cemâleddin Efendi | Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya |
Görüntüle | ||
20 | DÎVÂN (HÂMİD) | Hâmid, Enderûnlu Mehmed | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle | ||
21 | DÎVÂN (HİLMÎ) | Hilmî, Yusûf-zâde Abdullâh | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
22 | EL-KASRU'L-METÎN Fİ TERCEMETİ BUSTÂNİ'L-ÂRİFÎN | İshâk, Ebûishâk-zâde İshâk Efendi | Dr. Necmettin Azak |
Görüntüle | ||
23 | DÎVÂN (İZZÎ) | İZZÎ, Eşref-zâde İzzeddîn Ahmed Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
24 | DÎVÂN (MÜSELLEM) | Müsellem, Ebulvefâ Şeyh Ahmed Müsellem Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
25 | İNSÂN-NÂME | Nazîr/Nazîrâ, İbrahim Nazîr Çelebi Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle |