- Yazar Biyografisi (TEİS)
Selîmî, Yavuz Sultân Selîm, Sultân Selîm-i Evvel, I. Selîm - Madde Yazarı: Araş. Gör. Beyza Terzi Sarı
Araş. Gör. Seda Kurt - Eser Yazılış Tarihi:15 - 16. Yüzyıl
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Farsça
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:03/11/2021
DÎVÂN-I FÂRİSÎ (SELÎMÎ)
şiirlerSelîmî, Yavuz Sultân Selîm, Sultân Selîm-i Evvel, I. Selîm (d. 871-72 , 872-73, 874-75?/1467, 1468, 1470? - ö. 8 Şevvâl 926/21 Eylül 1520)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Yavuz Sultan Selîm’in Farsça şiirlerinin toplandığı eseri. Osmanlı İmparatorluğu’nun 9. padişahı Yavuz Sultan Selîm, başarılı bir padişah olmasının yanı sıra elsine-i selâseye de hâkim bir şairdir. Az sayıda Türkçe şiir de kaleme alan (bk. Köksal 2019) Sultan Selîm'in Fars şiiri ve edebiyatına özel bir alakası vardır. Selîmî mahlasıyla şiirler yazmış ve Farsça şiirlerinden bir divan tertip etmiştir.
Selîmî’nin Dîvân’ı ilk defa Hüseyin Hüsnî tarafından 1306 yılında Dîvân-ı Yavuz Sultân Selîm adıyla İstanbul’da yayımlanmıştır. Eserde 2 münacat, 2 na't, 102 gazel olmak üzere toplam 106 manzume bulunmaktadır. Dîvân’ın bir diğer baskısı Paul Horn tarafından Berlin’de yapılmıştır (1904). Bu baskı ise 2 tevhid, 2 na't, 298 gazel, 2 kaside olmak üzere toplam 304 manzumeyi ihtiva etmektedir. Sonraki baskı Bedri Mermutlu’nun 2021 yılındaki çalışmasıdır. Bu çalışmada Yavuz Sultan Selîm’in kendi hattıyla yazdığı bir nüsha ile kendisine sunulan minyatürlü bir nüshanın tıpkıbasımı bulunmaktadır. Selîmî’nin kendi hattıyla kaleme aldığı Dîvân’ın mürettep bölümünde 276 gazel; gayr-ı mürettep bölümünde ise 12 kaside, 1 na't, 1 muhammes, 1 tahmis, 246 gazel olmak üzere toplam 537 manzume vardır. Eserle ilgili son çalışma yine 2021 yılında Benedek Péri tarafından yapılmıştır. 24 nüshadan hareketle yapılan tenkitli neşirde 1 münacat, 1 na't, 11 kaside, 1 na't, 549 gazel, 3 tahmis, 12 kıt'a, 9 rubai, 2 müfred ve ayrıca 10 şiir olmak üzere toplam 599 manzume mevcuttur.
Dîvân’daki şiirlerin ana teması, sevgiliye olan aşkla bu aşkın getirdiği gam ve kederdir. Şair Selîmî, dünyanın geçiciliği, aşk saltanatı karşısında dünyevi saltanatın değersizliği, çekilen ıstıraplardan dolayı aşkın ve âşıklığın yüceliği temalı şiirleriyle ilk bakışta padişahtan çok zavallı bir âşığı andırmaktadır. Sevgilinin cefasıyla safa bulan, vuslat arzusuyla hasret çeken âşık portresi, hemen bütün şiirlerinde okurun karşısına çıkmaktadır. Ancak kelime kadrosuna dikkatle bakıldığında bahsi geçen bu âşığın hem şair hem sultan kimliği taşıdığı görülür. Selîmî’nin şiirleri, âşıkane ve rindane üslubun latif bir birleşimi gibidir. Söz konusu sultanlık yahut askerlik olduğunda şiirlerden yükselen ses, aynı zamanda aşkın yerle bir ettiği âşığın da sesini duyurabilmesi bakımından dikkat çekicidir. Genellikle gazellerde lirik ve akıcı bir üslup benimsenirken kasidelerde gazellere oranla daha ağır bir üslup kullanılmıştır. Temiz bir Farsçayla kaleme alınan Dîvân’da hem Türk hem Fars edebiyatının tesirlerini takip etmek mümkündür.
Dîvân’ın yurt içinde tespit edilebilen nüsha sayısı, önceleri 16 olup (Aydın 2002: 49) daha sonra bu 16 nüshanın ikisinin Selîmî'ye ait olmadığı belirlenmiştir (Péri 2020: 134). Yapılan yeni çalışmalarla nüsha sayısı 18’e çıkmış (Aydın 2016; Terzi 2016: 16, 22), ardından son çalışmalarla bu sayı 20'ye ulaşmıştır (Kut 2018: 411). Yurt dışında tespit edilebilen nüsha sayısı ise önceleri 12 olup (Kut 2018: 411) yapılan yeni çalışmalarla bu sayı 17’ye yükselmiştir (Mermutlu 2021: 245).
Yavuz Sultan Selîm’in Dîvân’ının tercüme ve şerhleri de yapılmıştır. Şeyh Vasfî, Dîvân’da geçen 166 beyti ve 12 mısrayı Bârika adını verdiği eserinde tercüme etmiştir (1308). Bârika hakkında Filiz Kalyon ve Gökhan Gökmen’in hazırladığı iki kitap bulunmaktadır (Kalyon 2015; Gökmen 2015). Dîvân’la ilgili ikinci çalışma, Manastırlı Dâniş Ahmed Efendi’nin şerh niteliği taşıyan Dest-âvîz-i Dâniş adlı eseridir (1313). Dest-âvîz-i Dâniş üzerine iki yüksek lisans tezi (Terzi 2016; Aydın 2016), bu tez çalışmalarından hareketle hazırlanmış bir kitap (Aydın Kurt ve Terzi Sarı 2020) mevcuttur. Aynı eserle ilgili başka bir kitap daha yayımlanmıştır (Üst Erdem ve Başçetin 2020). Dîvân’ın son tercümesi, Ali Nihâd Tarlan tarafından yapılmıştır (1946). Bu eser 2016 yılında yeniden basılmıştır.
Şairin biyografisi için bk. “Selîmî, Yavuz Sultân Selîm, Sultân Selîm-i Evvel, I. Selîm”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/selimi-yavuz-sultan-selim-sultan
Eserden Örnekler
Kaynakça
Alî Emîrî (1334/1915). “Yavuz Sultân Selîm Hazretlerinin Fârsî Gazel-i Şâhâneleri”. Osmanlı Târîh ve Edebiyyât, 1 (3): 39.
Aydın Kurt, Seda ve B.Terzi Sarı (2020). Manastırlı Dâniş Ahmed Efendi, Yavuz Sultan Selîm Dîvânı Şerhi. İstanbul: DBY Yay.
Aydın, Seda (2016). Destâvîz-i Dâniş (Yavuz Sultan Selîm Dîvânı’nın Şerhi) Tenkitli Metin ve İnceleme (S.180-366). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Aydın, Seda (2019). “Sultan-Şair Olarak Yavuz Sultan Selîm”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, (40): 469-484.
Aydın, Şadi (2002). “Farsça Divân Sahibi Osmanlı Sultanları ve Divânlarının Nüshaları”. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, 6 (2): 46-56.
Dâniş Ahmed Efendi (1313/1896). Dest-âvîz-i Dâniş. Makedonya Millî Kütüphanesi OMCT III/5.
Gökmen, Gökhan (2015). Bârika Yavuz Sultan Selîm’in Farsça Seçme Şiirleri ve Türkçe Tercümeleri. İstanbul: Büyüyenay.
Gültekin, Hasan (2015). “Yavuz Sultan Selîm’in Farsça Beyitleriyle Tercümeleri”. Turkish Studies, 10 (8): 1217-1246.
Hasanzâde, Şehriyar (1390/2011). “Costârî Der-Cilvehâ-yı İrfânî Şi‘r-i Sultân Selîm Pâdişâh-i Pârsî-Gûy-i Osmânî”. Faslnâme-i İrfân-i İslâmî. Dânişgâh-i Âzâd-i İslâmî Vâhid-i Zencân. 23-24.
Horn, Paul (1904). Dîvân-ı Belâgât-Unvân-ı Sultân Selîm Hân-ı Evvel. Berlin: Matba‘a-yı Devletî.
Hüseyin Hüsnî (1306/1889). Dîvân-ı Yavuz Sultân Selîm. İstanbul: A. Âsâdûryân Şirket-i Mürettebiye Matba‘ası.
Kalyon, Abuzer (2016). “Yavuz Sultan Selim’in Şiirlerinden Seçmeler Bârika Şeyh Vasfi”. Journal of Turkish Language And Literature, 2 (4): 165-166.
Kalyon, Filiz (2015). Yavuz Sultan Selîm’in Şiirlerinden Seçmeler Bârika. Ankara: Berikan.
Kara, Ahmet (2018). “Yavuz Sultan Selim Dîvânı’nın Yeni Baskısı Üzerine”. Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi, (4): 713-717.
Kaya, İbrahim (2019). “Destâvîz-i Dâniş Şerhiyle Yavuz Dîvânı ve Tarlan Tercümesinin Karşılaştırılması”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12 (64): 67-82.
Köksal, Mehmet Fatih (2017). “Yavuz Sultan Selîm’in Türkçe Şiirleri”. Türk Dünyasının Ulu Çınarı Mertol Tulum Kitabı. (ed. A. Kartal ve M. M. Tulum). Eskişehir: Sivrihisar Belediyesi. 485-547.
Köksal, Mehmet Fatih (2019). “Yavuz Sultan Selîm’in Türkçe Şiirleri”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, (40): 267-326.
Kut, Günay (2018). “Profesör Paul Horn’un Yavuz Sultan Selim Dîvânı ve Tercümesi İle Selîm-Nâme Üzerine Bazı Notlar”. Yavuz Sultan Selim Dönemi ve Bursa. (ed. N. Alkan Günay). Bursa: Osmangazi Belediyesi Yay. 400-421.
Mermutlu, Bedri (2018). “Yavuz Sultan Selim’in Yeni Bulunan Türkçe Bir Şiiri”. Âb-ı Hayât’ı Aramak: Gönül Tekin’e Armağan. (ed. O. Kolbaş ve O. Üçer). İstanbul: Yeditepe. 297–302.
Mermutlu, Bedri (2021). “Kendi Elyazısı ile Olduğu Bildirilen Yavuz Sultan Selim (Selimî) Divanı ve Muhtevası”. 5th International Conferences on Economics and Social Sciences (ed. A. Korkut vd.). Pakistan: Lahore College for Women University. 241-256.
Mermutlu, Bedri (2021). Tam ve Özgün Yavuz Sultan Selim Divanı ve Padişaha Sunulan Minyatürlü Nüsha İnceleme ve Tıpkıbasımlarıyla. İstanbul: Büyüyenay.
Péri, Benedek (2020). “Towards A New Critical Edition of Yavuz Sultân Selîm’s Persian Dîvân: An Overview of The Manuscripts”. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 4 (1): 131-146.
Péri, Benedek (2020). “Yavuz Sultan Selîm (1512–1520) And His Imitation Strategies A Case Study of Four Hâfiz Ghazals”. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, 73 (2): 233-251.
Péri, Benedek (2021). “Two Kings of Classical Poetry: Amîr Husrau And Yavuz Sultân Selîm”. Es-Seyf Ve’l-Kalem: Şiir ve Kültürel İktidar. (ed. E. Harmancı vd.). Ankara: İKSAD Global Yayıncılık. 156-164.
Péri, Benedek (2021). The Persian Dîvân of Yavuz Sultân Selîm A Critical Edition. Budapeşte: Eötvös Loránd Research Network.
Sâhib-Kırân-ı Zaman Yavuz Sultan Selîm Han (2020). (ed. N. Öztoprak vd.). İstanbul: Kocav Yay.
Subaşı, Hüsrev (1982). Yavuz Sultan Selîm’in Türkçe Şiirleri ve Bunlara Yapılan Nazireler. Öğretim Üyeliği Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Şeyh Vasfî (1308/1891). Bârika Yavuz Sultân Selîm’in Eş‘ârı İle Tercümeleri. İstanbul: A. Âsâdûryân Şirket-i Mürettebiye Matba‘ası.
Tanındı, Zerrin (2018). "Müzehhep ve Musavver Şiirler: Sultan I. Selim'in Dîvân'ı". Yavuz Sultan Selim Dönemi ve Bursa. (ed. N. Alkan Günay). Bursa: Osmangazi Belediyesi Yay. 449-466.
Tarlan, Ali Nihad (1946). Yavuz Sultan Selîm Divanı. İstanbul: Ahmet Halit Kitabevi.
Tarlan, Ali Nihat (2016). Yavuz Sultan Selim Dîvânı. İstanbul: Kökler Yay.
Terzi, Beyza (2016). Destâvîz-i Dâniş (Yavuz Sultan Selîm Dîvânı’nın Şerhi) Tenkitli Metin ve İnceleme (S. I-180). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Terzi, Beyza (2019). “Yavuz Sultan Selim’in Şiir Anlayışı”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, (40): 401-416.
Terzi, Beyza, S. Aydın (2019). “Şerh-i Dîvân-ı Sultan Selîm-i Evvel”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, (40): 327-338.
Tokmak, Naci (2015). “Yavuz Sultan Selim’in Divan’ında Olmayan Farsça Şiirleri”. Doğu Esintileri Fars Dili ve Edebiyatı Dergisi, (3): 1-18.
Üst Erdem, Sibel, M.Y. Başçetin (2020). Yavuz Sultan Selim Divanı Şerhi Dest-âvîz-i Dâniş Dâniş Ahmed Efendi. Ankara: Gece Kitaplığı.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | [DÎVÂNÇE-İ TÜRKÎ] (SELÎMÎ) | Selîmî, Yavuz Sultân Selîm, Sultân Selîm-i Evvel, I. Selîm | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
| 2 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
| 3 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
| 4 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
| 5 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
| 6 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
| 7 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
| 8 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
| 9 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 10 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
| 11 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |