Şeyh İmâdüddîn Seyyid Nesîmî’nin Farsça şiirlerinden oluşan eseri. Farsça Dîvân’ın çok sayıda nüshası bulunmaktadır. Bunlardan Konya Koyunoğlu Müzesinde yer alan 13191 numaralı nüsha, 128 yaprak, 15 satırdır. İstinsah tarihi ve yeri belirtilmemiştir. Ayasofya Kütüphanesindeki 3977 numaralı nüsha, 909/1503 yılında talik hattıyla hattat Sultan Ahmed el-Herevî tarafından İstanbul’da yazılmıştır (Alparslan 1967: 8). Tahran Üniversitesi Merkez Kütüphanesinde Dîvân-ı İmâdüddîn Nesîmî-i Şirazî adıyla kayıtlı iki nüsha mevcuttur. 5386/2 numarada yer alan ilki nüsha nestalik hatla yazılmıştır. 76 varaktır, her sayfada 14 satır bulunmaktadır. İkincisi 4695/1 numarada bulunmaktadır. Bu yazma da 1087/1676-77 yılında nestalik yazıyla istinsah edilmiş olup her sayfada 13 satır bulunmaktadır (Ayan 2002: 127). Sovyetler Birliğinde bulunan iki nüshanın ilki Leningrad’da İlimler Akademisi, Asya Müzesi, Elyazmaları bölümünde, A 53 numarada, ikincisi ise Tiflis’te Gürcistan Yazma Eserler Enstitüsünde bulunmaktadır. Leningrad nüshasının istinsah kaydı yoktur. Tiflis nüshası ise Derviş Muhammed bin Meddah Kanber Ali tarafından 7 Şaban 878/28 Aralık 1473 tarihinde tamamlanmıştır.

Farsça Dîvân’da bulunan bütün şiirler aruz ölçüsündedir. Tamamlanmamış gazeller ve beyitler ile üç Arapça, iki Farsça-Arapça mülemmanın da yer aldığı Farsça Dîvân (Sâlihî 1368 neşrine göre)'da iki yüz doksan gazel, beş mesnevi, yedi kaside, bir terci-i bend, bir muhammes, bir terkib-i bend, seksen beş rubai, yirmi kıt'a, bir müstezad, bir musammat bulunmaktadır. Şairin, edebî sanatlar bakımından çok zengin olan, ayet ve hadis iktibaslarına sıkça yer verdiği bu eserindeki şiirlerinin dili de sade ve akıcı, üslubu etkileyicidir. Büyük kısmı coşkun edalı olan Farsça lirik şiirlerinde de mazmunlar başarıyla kullanılmıştır. Tasavvufi düşüncenin hâkim olduğu metinde tasavvufi aşk, samimi ve canlı bir ifadeyle dile getirilmiştir. Dîvân’da maddi aşka yer verilen manzume sayısı çok azdır (Sâlihî 1368: 112/31-14, 176/92-2). 

Fazlullâh-ı Hurûfî ile Bakü ve Şirvan’da bir süre beraber yaşayan Nesîmî, Fazlullâh'ın ortaya koyduğu hurûfîlik anlayışının başta gelen temsilcilerindendir. Farsça Dîvânı’ndaki şiirlerine de hurûfî inancını yansıtmıştır. Şairin, hurûfî düşünceye ait terimleri sağlam bir biçimde kullanması, gerçeği açıkça ifade etmenin gururu ile coşkulu ve samimi bir dil tercihi onun şiirlerinin en önemli özelliklerindendir. Nesîmî özellikle mesnevilerinde hurûfîleri övmektedir. Rubailerinde ise Hz. Alî’yi överken de hurûfîlikle ilgili konulara yer vermiştir (Sâlihî 1368: 281, 319-322). Bunların yanı sıra Farsça Dîvân'da şairin, şeyhi Fazlullah-ı Hurûfî’ye olan bağlılığını dile getirdiği ve Hz. Peygamber ile on iki imamdan bahsettiği manzumeleri bulunmaktadır (Değirmençay 2013: XL-XLIII). Nesîmî; Ferîdüddin Attâr (ö. 618/1221), Mevlâna (ö. 672/1273), Sa’dî -i Şîrâzî (ö. 691/1291), Emîr Hüsrev-i Dihlevî (ö. 725/1324) ve Hâfız-ı Şîrâzî (ö. 792/1389)'yi örnek almış, onlar için şiirler söylemiştir. Nesîmî’nin Farsça şiirlerinin hem içerik hem de söz dizimi bakımından Hâfız-ı Şîrâzî’ninkilerle olan benzerliği ise dikkat çekicidir (Sâlihî 1368: 31-43).

Farsça Dîvân ilk defa 1260 yılında İstanbul’da, daha sonra 1926'da Selman Mümtaz tarafından Bakü’de yayımlanmıştır. Dîvân'ın Hamîd Mehmedzâde'nin hazırladığı tenkitli metni 1972 yılında Bakü’de neşredilmiştir. Bu Farsça çalışmanın "Dîvân-ı Fârisî-i Nesîmî" başlıklı tanıtım sayfaları Turgut Karabey tarafından ismi değiştirilerek Türkçeye çevrilmiş ve makale olarak yayımlanmıştır (1997). Bunların yanı sıra Dîvân’ın Seyid Alî Sâlihî (1368), Pervîz Abbâsî Dâkânî (1369), Muhammed Rızâ Mer’aşî (1370), Yedullâh-ı Celâlî-i Penderî (1371) tarafından hazırlanan baskıları mevcuttur. Ayrıca bu Dîvân İran’da hattat İsmâîl Nejâd Ferd-i Luristânî’ye talik hatla yazdırılarak neşredilmiştir (1370). Kathleen Burrill, Nesîmî’nin 158 Türkçe tuyuğ ve on dört Farsça rubaisi üzerine bir doktora tezi hazırlamış (Columbia University 1964), çalışma 1972 yılında yayımlanmıştır. Veyis Değirmençay (2005) ise Farsça Dîvân’ı Türkçeye çevirmiştir (Bilgin 2007: 3-5).

Şairin biyografisi için bk. “Nesîmî, Şeyh İmâdüddîn Seyyid Nesîmî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nesimi-seyh-imaduddin-seyyid-nesimi