DÎVÂN (HİSÂLÎ, HÜSEYİN EFENDİ)
şiirler
Hisâlî, Hüseyin Efendi (d. ?/? - ö. 1061-1062/1651-52)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hisâlî mahlasını kullanan Hüseyin Efendi’nin şiirlerini bir araya getirdiği eseridir. Osmanlı Müellifleri’nde şairin ayrı ayrı on dîvân tertip ettiği kayıtlıdır (Kurnaz vd. 2000: 165). Şairin, "Hamdülillâh ki dilâ tâsi‘idür dîvânun/ ‘Âşiri dahı olur cilve-ger inşâ‘allah (Ercan 2008: K. 1), "İmzâ yirine yazdı Hisâlî teyemmünen/ Dîvân-ı tâsi‘e kılam ihtimâm-ı temm" (Ercan 2008: G.277/5) beyitlerinden anlaşıldığı üzere bu bilgi de doğru olmalıdır. Bu dîvânlardan bugün sadece ikisine ulaşılabilmiştir. Şairin dokuzuncu Dîvân’ı olarak belirttiği yazma Ali Emiri Kütüphanesi 130 numarada kayıtlıdır. Diğer bir Dîvân’ı ise Edirne İl Halk Kütüphanesi 2119 numarada görünmektedir. Ali Emiri Kütüphanesi’nde bulunan nüshayı Özlem Ercan çalışmıştır. Bu çalışmaya gör şairin dokuzuncu Dîvân’ında 1 kaside, 500 gazel, 36’sı Farsça ve 10’u Türkçe olmak üzere 46 beyit vardır (Ercan 2007: XXIV). Kâşif Yılmaz tarafından yayımlanan Edirne Selimiye İl Halk Kütüphanesi’nde bulunan Dîvân’da ise biri Budin Müftüsü İsa Efendi’ye biri de Hz. Peygamber’e olmak üzere 2 kaside, 1 kıt’a, 411 gazel ve Dîvân’ın sonunda yer alan 24 beyitlik bir gurre-nâme bulunmaktadır (Yılmaz 2010: 11). Kaşif Yılmaz çalışmasında Özlem Ercan'ın çalıştığı dîvân ile kendi çalışması arasında 10 gazelde nüsha farklarından doğan küçük farklar göz ardı edilirse aynîlik tespit ettiğini söylemektedir. 

Eldeki bilgilere göre şair Hz. Peygamber, Musa Paşa ve Budin Müftüsü İsa Efendi için üç kaside yazmıştır. Bu durumdan mütevellit şimdilik şairin kasideden çok gazel şairi olduğunu söyleyebiliriz. Hısâlî, bütün harflerle kafiye oluşturacak şekilde tertip ettiği Dîvân’ında klasik üslup sahibi bir nâzım hüviyetindedir. Gazellerinin çoğunluğunu beşerî aşk terennümü oluşturmaktadır. Bu hâliyle de o klasik üslup sahibi bir şairdir. Fakat kimi gazelleri de tevhit, na’t, mersiye vasfındadır ve az da olsa Dîvân’ında tasavvufî terennümleri ihtiva eden şiirlere rastlanmaktadır. Anlam derinliğinin olmadığı beyitlerde şair, söylenmek isteneni açıkça zikretmiş söz oyunlarına ve edebî sanatlara pek itibar etmemiştir. Şiir dilini halk diline yaklaştırmaya çalıştığı görülen şairin üslubunda kalıplaşmış sözler, atasözü ve deyimler hayli fazladır. Bu durum da yaşadığı devri etkileyen Sebk-i Hindî akımından uzak kaldığını gösteren bir delil olarak görülmektedir.

Şairin biyografisi için bk. "Hisâlî, Hüseyin Hisâlî Efendi".  Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hisali-huseyin-hisali-efendi

Eserden Örnekler


Gazel

Gam-ı hicrünle niçe derd ü meşakkat çekerüz

Sanma ey şûh-ı cefâ-pîşe nedâmet çekerüz


Yoluna bezl olınur nakd-i dil ü nükre-i eşk

Harem-i vuslatuna girmege hasret çekerüz


Cândan ümmîd iderüz bûse-i la‘lün ammâ

Korkaruz kim güzelüm yok yere zahmet çekerüz


Nâ-tüvân itmiş iken yara bere a‘zâmuz

Dîn-i İslâm ugurına yine gayret çekerüz


Kalb-i mahzûnımuzı şâyed aça zevk-i visâl

Niçe demdür ki Hısâlî gam-ı firkat çekerüz (Yılmaz 2010: G. 181)



Gazel

Haste dil dünyâ gamından çekmedük gam kalmadı

Âlem âlem didigün âlemde âlem kalmadı


Nice feryâd itmeyüm feryâda yok feryâd-res

Bu harâb-âbâdda var ise âdem kalmadı


Derd-i bî-dermânum itdükçe ilâc oldı beter

La‘l-i mey-gûnundan özge itmedük em kalmadı


Kâse kâse zehr-i telh-âşâmını nûş eyledüm

Sâkî-i gerdûn elinden içmedük sem kalmadı


Nice aglar hâlini yâra Hısâlî derd-mend

Çeşm-i hûn-bârında katre dem degül nem kalmadı (Yılmaz 2010: G. 408)

Kaynakça


Çakır, Müjgân (2004). "Bir Şairin Ölümüne Tarih Söylemesi Hakkında". Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi, (4): 25-29.

Çakır, Müjgân (2009). "Budinli Hisâlî’nin Letâifü’l-Hayâl’i ve Klâsik Türk Edebiyatındaki Mecmualar Arasındaki Yeri". Uluslararası Türk Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri. Üsküp: Matüsiteb Yay. 100-111.

Ercan, Özlem (2008). Peşteli Hisâlî Dîvânı. İstanbul: Gaye Kitabevi.

Kurnaz, Cemal ve M. Tatçı (2000). Bursalı Mehmed Tâhir Osmanlı Müellifleri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Yılmaz, Kâşif (2010), Budinli Hisâlî Dîvânı. İstanbul: Kriter Yayınevi.

Atıf Bilgileri


GEDİK, Nusret. "DÎVÂN (HİSÂLÎ, HÜSEYİN EFENDİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-hisali-huseyin-efendi. [Erişim Tarihi: 16 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 LETÂ'İFÜ'L-HAYÂL (HISÂLÎ, HÜSEYİN EFENDİ) Hısâlî, Hüseyin Efendi Dr. Öğr. Üyesi Nusret GEDİK
Görüntüle
2 METÂLİ'Ü'N-NEZÂ'İR (HİSÂLÎ) (Nuruosmaniye Kütüphanesi, 4052-4053; Millet Yazma Eser Kütüphanesi, Ali Emiri Koleksiyonu, Manzum, 679-680) Hisâlî, Hüseyin Hisâlî Efendi Doç. Dr. Bilge Kaya Yiğit
Dr. Öğr. Üyesi ABUZER KALYON
Görüntüle
3 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
4 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
5 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
6 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
7 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
8 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
9 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
10 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
11 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
12 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle