Klasik edebî zevki sürdüren son dönem divan şairlerinden Hersekli Ârif Hikmet Bey’in eseri. Eser Arapça, Farsça ve Türkçe şiirlerden oluşmaktadır. Dîvân’da tamamlanmış gazel sayısı 165’tir. Dîvân’ın başında bir münacât, iki tehlîl, bir tazarru’, bir tevhîd, bir na’t-ı şerif, diğer din ve tarikat büyüklerinin övüldüğü manzumeler bulunmaktadır. Ayrıca 37 tamamlanmamış gazel, 6 kıt’a, 18 dü-beyit, 79 müfred yer almaktadır. Dîvân’daki gazellerden üç tanesi müşterek olarak söylenmiştir. Bunlardan biri Namık Kemal ile, biri Namık Kemal ve Halet Bey ile, diğeri Namık Kemal, Halet Bey ve Kazım Paşa ile müşterek söylenmiştir. Dîvân’daki toplam beyit sayısı 1757’dir (Sütçü 1994: 21).

Şair; Bektâşîlik, Kadirîlik, Mevlevîlik, Bedevîlik gibi pek çok tarikata girip çıkarak bir iç huzur arar. Bu durumla ilgili Dîvân’da kıt’a, müseddes,manzume ve dörtlük örnekleri vardır. Şair, edebiyatı iyi bilmektedir. Şairin sanatı üzerinde 17. yüzyıl şairlerinden Nâilî-i Kadîm’in büyük etkisi vardır. Ârif Hikmet Bey, Dîvân’da Nâilî’ye nazireler yazmıştır. Nâilî’ye yazdığı nazirelerin yirmi dokuzu tespit edilmiştir. Ârif Hikmet Bey yine 17. yüzyıl şairlerinden Fehîm-i Kadîm’e de nazireler yazmıştır. Bu nazirelerin sayısı on beşi geçmektedir.

Hersekli Ârif Hikmet Bey’in şiirleri “Külliyât-ı Âsâr-ı Dîvân” adı altında toplanmıştır. Bu eser, İbnülemin Mahmud Kemâl İnal tarafından, başına bir mukaddime eklenerek tertip edilip yayımlanmıştır (Sütçü 1994: 21). Dîvân, 1283/1866-67 yılında Matbaa-ı Amire’de basılmıştır. Dîvân’a dair bir yüksek lisans çalışması yapılmıştır (Sütçü 1994). Ârif Hikmet’in bazı şiirleri Bilal Kemikli tarafından yayımlanmıştır (Kemikli 1999: 320). Kayahan Özgül de Ârif Hikmet’e dair bir çalışma kaleme almıştır (Özgül 1987).

Şairin biyografisi için bk. “Hikmet, Hersekli Ârif Hikmet Bey”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hikmet-hersekli-arif-hikmet-bey