Şeyh Hasan Haydar’ın tespit edilebilen tek eseri. Şeyh Hasan Haydar Er-Rifâ’î El-Keyyâlî, Dîvân'ında Haydar ve Haydarî mahlaslarını kullanmıştır. Şeyh Hasan Haydar’ın geleneksel edebiyata bağlı olmakla beraber şekil noktasında bazı yenilik arayışlarına yöneldiğine divanını incelediğimiz zaman şahit olmaktayız. Bazı divanlarda gördüğümüz dibace yazma geleneğine Şeyh Hasan Haydar da uymuş, Dîbâce-i Dîvân-ı Haydarî başlıklı 48 beyitlik bir manzume ile bu geleneği devam ettirmiştir. Dîvân, hem şairin biyografisi hakkında bilgiler barındırması hem de edebi kişiliğinin farklı yönlerini ortaya koyması bakımından dikkate şayandır.

Dîvân’ın tespit edilebilen iki nüshası vardır. Nüshalar arasında farklılıklar göstermekle birlikte Dîvân’ının yayımlanan tenkitli metninde (Şığva 2019) 1 mesnevi, 14 kaside, 327 gazel, 6 müstezat, 129 murabba, 37 muhammes, 4 tahmis, 11 müseddes, 3 muaşşer, 7 kıta, 33 nazm, 5 müfred ve 4 beyit olmak üzere toplam 581 manzume bulunmaktadır. Bu manzumelerin 104'ü hece, 477’si ise aruz vezniyle yazılmıştır. Dîvân’ın mevcut iki nüshası da müretteb divan görünümünde değildir. Gazeller arasında murabba, muhammes gibi musammatların yazıldığı görülmektedir. Ayrıca Dîvân incelendiğinde Şeyh Hasan Haydar’ın nazım şekillerini isimlendirme hususunda birtakım yanlışlıklar yaptığı tespit edilmiştir (Şığva 2019: 28). Şeyh Hasan Haydar, gazelleri harflere göre tasnif ederken farklı tasarruflara gitmiştir (Şığva 2016: 2427-2455). Dîvân’da yer alan manzumelere bakıldığında şairin vezin noktasında çok da başarılı olamadığı anlaşılmaktadır. Aruz ve hece vezniyle şiirler kaleme alan şairin vezin noktasında (aynı manzumede iki farklı aruz kalıbını kullanması, hece ölçüsüyle yazdığı manzumelerde mısralar arasında hece sayısının farklı oluşu gibi) bazı yenilikler yapma arzusunda olduğu ortaya çıkarılmıştır (Şığva 2019: 48-53).

Dîvân, muhteva bakımından incelendiğinde şairin aşk, Ehl-i Beyt ve On İki İmam, Rifâ’îlik, Bektâşîlik, din ve tasavvuf konularında şiirler kaleme aldığı görülmektedir. Hasan Haydar, hem beşerî hem de ilahî aşkı konu edinmiştir. Beşerî aşkın ele alındığı şiirlerde özellikle gazellerde geleneksel duyuş ve anlatım tarzı görülür. Geleneksel aşk anlayışının yanı sıra bazı şiirlerinde acı çekmekten çekinen, sevgiliden küsen hatta eziyet eden bir sevgiliyi sevdiği için tevbeler eden bir âşık tipi de sergilenmiştir. İlahî aşkın ele alındığı şiirlerde ise nefsi tanımak, masivadan uzaklaşmak, ikilikten kurtulup vahdete ulaşmak, salik-mürşid ilişkisi gibi birtakım tasavvufi anlatımlar hâkimdir. Kendisini Alevî ve Haydarî olarak zikreden Şeyh Hasan Haydar, birçok şiirinde Ehl-i Beyt ve On İki İmam’a olan sevgi ve bağlılığını dile getirmiş, özellikle de Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehit edilmesi konusunun ele alındığı birçok Kerbelâ mersiyesi kaleme almıştır. Şeyh Hasan Haydar’ın Rifâ’î tarikatına mensup hatta Rifâ’îliğin Keyyâliyye kolundan olması şiirlerinde Rifâ’îlik konusuna da yer vermesine temel teşkil etmiştir. Hasan Haydar, Rifâ’îliğe ve Seyyid Ahmed Rifâ’î’ye olan bağlılığını ifade etmiş, Keyyâliye kolunun önderi kabul edilen İsmail Keyyâlî için de övgü içerikli şiirler yazmıştır. Hasan Haydar’ın divanında yer verdiği konulardan biri de Bektâşîlik’tir. Dîvân’da Bektâşîliğin önderlerinden Hacı Bektâş-ı Velî ve Kızıldeli Sultan lakaplı Seyyid Ali Sultan için naat başlıklı şiirler bulunmaktadır. Alevîlik ve Bektâşîlikte görülen teberra ve tevella kavramlarına, Allah-Muhammed-Ali üçlemesi ve bu üçlemenin hurufiliğin yansıması olan harf simgeciliği ile gösterilmesi gibi birtakım hususlara Dîvân’da yer verilmiştir. Bütün bunlar Şeyh Hasan Haydar’ın Rifâ’î tarikatına mensup biri olmasının yanı sıra Alevî-Bektâşî bir kimliğe sahip olduğunu gösterir bulgulardır. Zaten Rifâ’î tarikatının Anadolu ve Rumeli’de Bektâşîlikle karışmış olması da bu durumu destekler mahiyettedir (Kara 2011: 232). Bu konuların yanı sıra tevhit, münacat, naat, pendname, mededname türünden dinî içerikli şiirler ile bazı tasavvufî kavramların ele alındığı tasavvufî şiirler de Dîvân’da göze çarpmaktadır. Hasan Haydar’ın ilahî türünden tasavvufî şiirlerinde Yunus Emre’nin sesini duymak mümkündür. Hasan Haydar’ın imla noktasında birçok hataya düştüğünü söyleyebiliriz. Terkip kusurları, Arapça ve Farsça kelimelerin imlasında görülen yazım yanlışları, Türkçe eklerin yazımında düşülen hatalar şairin imla noktasında başarılı olmadığını kanıtlamaktadır.

Dîvân üzerine tenkitli metin yöntemiyle yayımlanmış bir doktora tezi (Şığva 2019) ve yayımlanmamış bir yüksek lisans tezi (Üstün 2012) çalışması bulunmaktadır.

Şairin biyografisi için bk. “Haydar, Hasan Haydar Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/haydar-hasan-haydar-efendi