- Yazar Biyografisi (TEİS)
Ferdî, Şeyh Hacı Abdullah - Madde Yazarı: Dr. Murat Ayar
- Eser Yazılış Tarihi:1271/1854-55
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:28/06/2021
DÎVÂN (FERDÎ)
şiirlerFerdî, Şeyh Hacı Abdullah (d.?/?, ö.1274/1857-58)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Ferdî'nin şiirlerini ihtiva eden eseri. Mutasavvıf ve müftü olması yönüyle Şeyh Hacı Abdullah olarak da künyelenen şairin muhteva ve içerik olarak en meşhur eseri Dîvân’ıdır. Mürettep bir özellik göstermeyip harf sırasına göre tertip edilmiştir. Eser; 269 gazel, 17 kaside, 9 kıt’a, 1 muhammes, 2 tahmis, 1 müstezâd, 3 mesnevi ve 2 müfredden oluşmaktadır. Gazellerinin çoğu beş beyitten oluşur. Şairlik becerisinin sergilendiği en önemli şekil de gazelleridir. Kasideleri orta uzunlukta olup Hz. Muhammed, dört halife, irfan geleneğinden ve tarihten pek çok kişiyi konu eder. 14 farklı vezinle (çoğu remel ve hecez) şiirlerini oluşturan Ferdî’nin birçok şiirinde redif (çoğu kelime halinde) kullandığını söyleyebiliriz. Şairin redif ve kafiyede çokça tekrara düştüğü söylenebilir. Şiirlerinde teşbih, tenasüp, telmih, istiare, tecahül-i ârif, tekrir, istifham, hüsn-i tâlîl ve teşhis gibi edebî sanatları abartısız ve sade yönleriyle kullanmıştır.
Mutasavvıf bir şahsiyet olmasına karşın Dîvân’ını klasik nazmın muhteva bütünlüğü ve mazmun dünyası merkezinde oluşturan Ferdî Efendi, pek çok tasavvufi kavram ve içerik unsurunu da şiirine dahil etmiştir. Sade ve anlaşılır bir dilin kullanıldığı eserdeki atasözü ve deyimlerin sıklığı dikkati çeker. Buna ek olarak Arapça ve Farsça terkiplerin çoğunun iki bileşenli olması ve söyleyişte yerel ifadelere de yer verilmesi sadeliğin diğer bir göstergesi olarak görülmektedir.
Abdullah Ferdî, pek çoklarında olduğu gibi özellikle mahlâs beyitlerinde, şiir ve şairliğine dair övücü değerlendirmelerde bulunmuştur. Sayısı bir hayli olan bu değerlendirmelerden, şairin şiir ve sanatına güvendiği ve yaşadığı devir içinde kendini konumlandırmaya çalıştığı söylenebilir.
Şair, gerek üslup gerekse muhteva olarak Bâkî, Hayâlî, Nâzim, Şeyh Gâlib, Hoca Hâfız, Fâsih Dede, Kemâl Hocendî, Niyâz-ı Mısrî, Yûsuf eş-Şîrâzî, İsmetî, Rızâyî, Hüdâyî, Abdulkadir Geylânî, Nedîm gibi isimleri okumuş ve onlardan etkilenmiş; bunlardan Rızâyî, Hüdâyî ve Nedîm’e tahmîs; Mazhar, Neşet Efendi, Kerîm-i Rûmî, Niyâz-ı Mısrî, Kemâl Hocendî, Vâhid-i Enderûnî, İsmetî, Fâsih Dede ve Hoca Hâfız’ın şiirlerine nazîre yazmıştır.
Eserin elde iki nüshası (İzmir Millî Kütüphane No. 1546/1; Süleymaniye No. 3378 ) vardır. Müellif hattı elde bulunmayan eserin istinsah tarihleri İzmir Millî Kütüphane nüshası için 11 Şevvâl 1271; Süleymaniye nüshası için Muharrem 1281’dir. Eserle ilgili üç yüksek lisans çalışması yapılmıştır (Şentürk 2005, Memiş 2008, Avcıl 2010).
Şairin biyografisi için bkz. "Ferdî, Şeyh Hacı Abdullah Ferdî Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ferdi-seyh-haci-abdullah-ferdi
Eserden Örnekler
Gazel
Gönül âyinesi bir âftâb ister mi ister yâ
Kibâb sun‘-ı hikmetden nikâb ister mi ister yâ
Eğerdür hüsni leb-be-leb dil-ber ile mâl-â-mâl
Gönül bir nev-civânı intihâb ister mi ister yâ
Bu rütbe sâkiyân u nev-civânân ile ülfetden
Bu derde ey tabîb eski şarâb ister mi ister yâ
Yine seyr-i cemâlinden bu şeb devr eyledi cânân
Ne çâre görmeğe rü’yâda hâb ister mi ister yâ
Ruh-ı pür-tâb içün Ferdî iletdi zülfüne gönlüm
Hatâdan geçmeğe râh-ı sevâb ister mi ister yâ (Şentürk 2005: 130).
Gazel
Tasvîrün asıp dilde yine bir büt-i tersâ
Kim görse sanır şevk ile kindîli kilîsâ
Uşşâkını uğratmaz iken bâb-ı niyâza
Ağyârı görünce gülerek dir ele mi yâ
Hüsnü o kadar oldu ki âşûb kıyâmet
Bir fitneye elbette iner hazret-i İsâ
Ferdî anı râm etmemek olmaz bize ammâ
Rûz-nâme-i kîsemde bu yıl geldi kısa (Şentürk 2005: 131).
Kaynakça
Avcıl, Şükran (2010). XIX. Yüzyıl Şâiri Şeyh Hacı Abdullah Ferdi Efendi Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divanı’nın Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay. 865.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (2000). Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri. C. I. Ankara: Bizim Büro Yay. 142-143.
Memiş, Nuray (2008). Memiş, Nuray (2008). Ferdi Abdullah Efendi ve Divanı, Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi.
Şentürk, Yılmaz (2005). Abdullah Ferdi Efendi’nin Hayatı, Eserleri ve Divanı’nın Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | NAZMÜ'L-LE'ÂLÎ (FERDÎ) | Ferdî, Şeyh Hacı Abdullah Ferdî Efendi | Diğer Emine Güleç |
Görüntüle | ||
2 | MEKTUBÂT (FERDÎ) | Ferdî, Şeyh Hacı Abdullah Ferdî Efendi | Öğr. Gör. MEHMET ALTINOVA |
Görüntüle | ||
3 | ÂMENTÜ TERCÜMESİ (FERDÎ) | Ferdî, Şeyh Hacı Abdullah | Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz Şentürk |
Görüntüle | ||
4 | TERCÜME-İ HADÎKA-İ NEDİYYE (FERDÎ) | Ferdî, Şeyh Hacı Abdullah | Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz Şentürk |
Görüntüle | ||
5 | MECMUA (FERDÎ) | Ferdî, Şeyh Hacı Abdullah | Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz Şentürk |
Görüntüle | ||
6 | ŞERH-İ SALÂT-I İBN MEŞİŞ (FERDÎ) | Ferdî, Şeyh Hacı Abdullah | Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz Şentürk |
Görüntüle | ||
7 | DİVANÇE (VÂZIH) | Mustafâ Vâzıh | Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN |
Görüntüle | ||
8 | MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) | İbrâhîm Zikrî | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
9 | ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ | Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi | Doç. Dr. Ramazan Ekinci |
Görüntüle | ||
10 | TARÎKÜ'L-İHTİSÂR | Nûrî, Osman Hanyevî | Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu |
Görüntüle | ||
11 | TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ | Mehmed Sabrî | Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz |
Görüntüle | ||
12 | RAVZ-I VERD | Şâkir, Ahmed Paşa | Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek |
Görüntüle | ||
13 | KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) | Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü | Diğer Öznur ÖZER |
Görüntüle | ||
14 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
15 | MEVLİD (ABDÎ) | Abdî | Doç. Dr. Hasan Kaya |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Şarkîkarahisarlı | Dr. Hacer SAĞLAM |
Görüntüle |