18. yüzyıl şairlerinden olup Es'ad mahlasını kullanan Seyyid Mehmed Es'ad Efendi'nin (d. ?/? - ö. 1190/1776) şiirlerini ihtiva eden eser. Dîvân'ın hazırlanan tenkitli metinlerine göre eserde 2'si naat, 2'si Bağdat Valisi Ömer Paşa övgüsünde toplam 4 kaside, yine Ömer Paşa için yazılmış kıta nazım şekliyle 2 tarih manzumesi, 1 terkib-bend, 15 murabba ve 299 gazel bulunmaktadır (Arbatlı 2002; Kadıoğlu 2022).

Sebk-i Hindî veya Hikemî üslûba yönelmek yerine klasik vadide ve Nedîm tarzında eser vermeyi tercih eden Seyyid Mehmed Es'ad Efendi, şiirlerinde dönemine göre sade ve kolay anlaşılır bir şiir dili kullanmış; eserinin büyük bir kısmını ayırdığı gazellerinde daha çok rindane ve âşıkane konulara yer vermiş; Neşâtî'nin iki, Behcet, Basîrî ve Koca Râgıb Paşa'nın birer gazeline nazire yazmıştır. "Dediler" redifli bir gazelinin Sultan III. Selim tarafından bestelenmiş olması, bazı mecmualarda şiirlerine tesadüf edilmesi, Hoca Neş'et ve Ayıntablı Aynî tarafından gazellerine nazire yazılması şairin kendi dönemindeki tanınırlık ve beğenilirlik düzeyi hakkında bize fikir vermektedir (Arbatlı 2002: VII-VIII). Dîvân'daki 299 gazelin 101'inde aruzun "mefâ'îlün mefâ'îlün mefâ'îlün mefâ'îlün" kalıbının kullanılmış olması da şairin aruz veznini kullanmasındaki tercihleri bağlamında önemli bir özellik olarak dikkati çekmektedir.

Dîvân'ın biri yurt dışında olmak üzere toplam 5 nüshası tespit edilmiştir: Millet Kütüphânesi, Ali Emîrî Efendi Manzum Eserler, No. 24; Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphânesi, Emanet Hazinesi Bölümü, No. 1638; Millî Kütüphâne 06 Mil. Yz. A 3284/3; Millî Kütüphâne 06 Mil. Yz. A 8551; Princeton University Library Special Collections South East (MSS) Islamic Manuscripts, Garrett No. 2028Y (Kadıoğlu 2022: 32-38).

Eser üzerine iki yüksek lisans tezi hazırlanmıştır. Bu çalışmalardan ilki İdris Kadıoğlu (1997), diğeri ise Ali Emiri Kütüphanesi Nu. 24 ve Topkapı Sarayı Emanet Hazinesi Kütüphanesi Nu. 1638 olarak kayıtlı iki yazma nüshadan hareketle Mehmed Said Arbatlı tarafından yapılmıştır (2002). İdris Kadıoğlu, eserin tenkitli metnini önce basılı (2008), daha sonra ise 5 nüshayı esas alıp yazmanın tıpkıbasımı ile birlikte elektronik olarak yayımlamıştır (2022). Kadıoğlu, ayrıca bir makale ile şairin biyografisi hakkında yeni ve detaylı bilgiler vermiş; onun edebî şahsiyetine dair de önemli değerlendirmelerde bulunmuştur (2025).

Şairin biyografisi için bk. "Es'ad, Seyyid Mehmed Es'ad Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/esad-seyyid-mehmed-esad-efendi