DÎVÂN (BİRRÎ)
şiirler
Birrî, Derviş Mehmed Çelebi (d. 1080/1669 - ö. 1128/1716)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Birrî’nin şiirlerini ihtiva eden eser. Birrî Dîvânı'nda 29 kaside, 206 gazel, 1 terkib-i bend, 1 terci-i bend, 2 murabba, 18 tahmis, 1 müseddes, 1 tesdis, 1 tesbi, 14 rubai, 1 tarih beyti ve 1 bahr-ı tavil olmak üzere toplam 276 manzume bulunmaktadır (bkz. Erkul 1993, 2000).

Birrî Dîvânı, gerek nazım şekilleri gerekse de nazım türleri açısından renkli ve zengindir. Eserde ilk manzume olan tevhidi, Hz. Peygamber için yazılmış on iki naat izler. Akabinde dört halife, İmameyn, Mevlânâ, Sultan Ahmed, Arif Efendi, Lütfî Efendi, Necip Efendi, Mehmed Paşa, Nasuh Paşa, Hatvanîzâde, Seyyid Vehbî, Müftîzâde ve Fevzî hakkında tanzim edilmiş kasideler yer alır. Gediz Nehri’nin donması üzerine kaleme alınan tarih, fahriye ve Nesîmîzâde Osman Ağa’nın vefatı üzerine yazılan mersiye türündeki kasidelerden sonra; Müfti Vakası’nın anlatıldığı terci-i bend ve Nâbî hakkında bir terkib-i bend yer alır.

Şair, yazmış olduğu gazellerde genellikle dini ve tasavvufi düşüncelere yer vermekle birlikte sevgilinin güzellik unsurlarını dile getirdiği âşıkane tarzda gazeller de yazmıştır. Dîvân’daki tahmisler Bakî, Nâbî, Neyli, Feyzî, Lütfî, Fasih ve Fevzî’nin şiirlerine yazılmıştır. Birrî Dîvânı’nda Türk edebiyatında örneklerine sık rastlanmayan gazel formunda tasavvufa giriş yollarından, aşkın mahiyetinden ve şefaatin kaynağından bahsedildiği bir bahr-ı tavil de bulunmaktadır.

Üç yazma nüshası bulunan Birrî Dîvânı; Rasih Erkul tarafından önce doktora tezi olarak çalışılmış (1992); daha sonra da kitap olarak yayımlanmıştır (2000).

Şairin biyografisi için bk. “Birrî, Derviş Mehmed Çelebi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/birri-dervis-mehmed-celebi 

Eserden Örnekler


Gazel

Bu dâr-ı gam ki bisât-ı harîre degmez imiş

Niçe harîr o köhne hasire degmez imiş


Eser bul imdi Sikender-i âb-ı hayvândan

O cüst ü cûlara bu deşt-i tîre degmez imiş


Gam ile üns tutup anladum ki dünyanun

Dem-i meserreti hemm-i kesîre degmez imiş


Huzûr-ı milket-i ukbâyı gör ki câna deger

Umûr-ı devlet-i dünyâ fakîre degmez imiş


Çekildi seyr-i çemenzâra halk biz kalduk

Meger ki hissemüze bir mesîre degmez imiş


Sebeb nedür bu kadar cevre ey felek tutalum

Elün nevâziş-i tabʻı hatîra degmez imiş


O denlü ragbeti yok Vehbî-i suhan-sencün

Bilindi Birri sözün bir nazîre degmez imiş (Erkul 1992: 337).

Kaynakça


Erkul, Rasih (1992). Birrî Mehmet Dede (Magnisalı), Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkidli Metni. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi. 

Erkul, Rasih (2000). Birrî Mehmed Dede, Hayatı, Eserleri, Edebî kişiliği ve Divanı. Manisa: Manisa Valiliği Yay.

Atıf Bilgileri


KAPLAN, Yunus. "DÎVÂN (BİRRÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-birri. [Erişim Tarihi: 10 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 BÜLBÜLİYYE (BİRRÎ) Birrî, Derviş Mehmed Çelebi (ö. 1128/1715) Dr. Öğr. Üyesi MÜZEKKİR KIZILKAYA
Görüntüle
2 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
3 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
4 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
5 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
6 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
7 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
8 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
9 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
10 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
11 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle