- Yazar Biyografisi (TEİS)
Amrî, Abdülkerim Efendi - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Murat Keklik
- Eser Yazılış Tarihi:16. Yüzyıl
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:03/11/2021
DÎVÂN (AMRÎ)
şiirlerAmrî, Abdülkerim Efendi (d. ?/? - ö. 930/1523/24?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Amrî’nin bilinen tek eseridir. Dîvân’ın varlığından Latîfî ö.1582), Kâtib Çelebi (ö.1657) ve Kâf-zâde Fâ'izî (ö. 1622) bahsetmektedir. Mehmed Çavuşoğlu Manchester’de Raynold Kütüphanesi’ndeki bir şiir mecmuasında toplu hâlde bulunan şiirleriyle, çeşitli nazire ve şiir mecmualarında tespit ettiği şiirleri derleyerek Amrî Divan’ını tertip etmiştir. 977 beyitten oluşan Divan’da 45 beyitlik 1 kaside,1 terci-i bend, 5 mütekerrir murabba, 143 gazel, 5 kıta, 2 nazım, 1 rubai, 10 tuyuğ, 6 matla, 1 müfret bulunmaktadır (Çavuşoğlu 1979). Daha sonra tespit edilen 2 gazelle gazel sayısı 145’e yükselmiştir (Zülfe 2015). Eser hacim bakımından daha çok bir divançe özelliği göstermektedir.
Dîvân’daki tek kaside dönemin sadrazamı İbrahim Paşa’ya sunulmuştur. Terci-i bentte hikemi söyleyişle dünyanın gelip geçiciliği vurgulanırken murabbalarda son derece ahenkli bir dille âşığın hâlleri terennüm edilmiştir. Dîvân’ın en önemli bölümünü oluşturan gazellere rindane bir üslup hâkimdir. Sevgilinin güzelliği ve cazibesi, ona duyulan arzu, aşkın verdiği zevk, esriklik ve ıstıraplar işlenen başlıca temalardır. Şiirlerin dili son derece anlaşılırdır. Uzun, anlaşılması zor tamlamalar nadirdir. Sanat kaygısından uzak tabii ve akıcı bir dilin kullanıldığı şiirlerde atasözü ve deyimler, mahalli söyleyişler, günlük konuşma kalıpları, seslenme edatları bir hasbihâl edasıyla söz ve anlam sanatlarıyla yoğrularak şiir diline dönüştürülmüştür. Eski Anadolu Türkçesi dil özelliklerinin görüldüğü eserde kimi beyitlerde müstehcen ve alaycı bir dilin yanı sıra kaba tabirlere de yer verilmiştir.
Amrî’nin şairliğinden ve şiirlerinden tezkirelerde övgüyle bahsedilmiştir. Ölümünden yüzyıllar sonra mecmualarda şiirlerinin yer almış olması şiirlerinin her devirde beğenilerek okunduğunun göstergesidir. Çavuşoğlu’nun tenkitli basımını gerçekleştirdiği Amrî Dîvân’ı; gramer indeksi (Aktuna 1992), dil içi çeviri (Koç 2014), tahlil (Karakuş 2018) amaçlı üç yüksek lisans çalışmasına konu olmuştur.
Şair hakkında bilgi için bk. "Amrî, Abdülkerim Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/amri-abdulkerim-efendi
Eserden Örnekler
Gazel
Katı gönüllü taş kayasın sen
Sezmezem ki gönül yapasın sen
Bûse ver cânum al dedüm dedi kim
Güveni tur hemîn alasın sen
Sürmeli gözler ile müşk içre
Agnamış âhû-yı Hıtâsın sen
Cân dedükleri kalmadı tende
Hışm-ı çeşmünle pür-belâsın sen
Ne meleksin ne hûrîsin ne perî
Güzel âdem ne dil-rübâsın sen
Bildügün nâzı Amrîye kıldun
Göreyin tanrıdan bulasın sen (Çavuşoğlu 1979: 128)
Kıta
Ben ki uryânla togmışam anadan
Zevk idem mi cihânda tantanadan
Çıplacak gördüm ol gül-endâmı
Tâ ölince çıkam mı ben banadan
Âşık ol yoksa ‘âşık olmazsan
Çok sıgırsın buzagudan tanadan (Çavuşoğlu 1979: 184)
Kaynakça
Aktuna, Enver (1992). Amrî Divanı'nın Gramer İndeksi. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
Canım, Rıdvan (hzl) (2018). Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-216998/latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun-nuzama.html [Erişim tarihi: 01.11.2021].
Çavuşoğlu, Mehmed (hzl.) (1979). Amrî Dîvan Tenkidli Basım. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
Çavuşoğlu, Mehmed (1990). “Amrî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 3. İstanbul: TDV Yay. 96-97.
Karakuş, Zeynep (2018). Amrî Divanı’nın Tahlili, Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.
Kılıç, Filiz (hzl.) (2018). Meşâ’irü’ş-şu’arâ. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-210485/asik-celebi-mesairus-suara.html [Erişim tarihi: 01.11.2021].
Koç, Ramazan (2014). Amrî Divan [Metin-Çeviri-Açıklamalar-Dizin]. Yüksek Lisans Tezi. Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi.
Zülfe, Ömer (2008). “Vize’de Kadılık Yapan Bir Şair: ‘Amrî”. IV. Vize Tarih ve Kültür Sempozyumu. Ed. G. Yarıcı ve H. Salman. Kırklareli: Vize Kaymakamlığı-Vize Belediyesi Yay. 187-199.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
2 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
3 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
4 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
5 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
6 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
7 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
9 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
10 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |