DÎVÂN (AMRÎ)
şiirler
Amrî, Abdülkerim Efendi (d. ?/? - ö. 930/1523/24?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Amrî’nin bilinen tek eseridir. Dîvân’ın varlığından Latîfî ö.1582), Kâtib Çelebi (ö.1657) ve Kâf-zâde Fâ'izî (ö. 1622) bahsetmektedir. Mehmed Çavuşoğlu Manchester’de Raynold Kütüphanesi’ndeki bir şiir mecmuasında toplu hâlde bulunan şiirleriyle, çeşitli nazire ve şiir mecmualarında tespit ettiği şiirleri derleyerek Amrî Divan’ını tertip etmiştir. 977 beyitten oluşan Divan’da 45 beyitlik 1 kaside,1 terci-i bend, 5 mütekerrir murabba, 143 gazel, 5 kıta, 2 nazım, 1 rubai, 10 tuyuğ, 6 matla, 1 müfret bulunmaktadır (Çavuşoğlu 1979). Daha sonra tespit edilen 2 gazelle gazel sayısı 145’e yükselmiştir (Zülfe 2015). Eser hacim bakımından daha çok bir divançe özelliği göstermektedir.

Dîvân’daki tek kaside dönemin sadrazamı İbrahim Paşa’ya sunulmuştur. Terci-i bentte hikemi  söyleyişle dünyanın gelip geçiciliği vurgulanırken murabbalarda son derece ahenkli bir dille âşığın hâlleri terennüm edilmiştir. Dîvân’ın en önemli bölümünü oluşturan gazellere rindane bir üslup hâkimdir. Sevgilinin güzelliği ve cazibesi, ona duyulan arzu, aşkın verdiği zevk, esriklik ve ıstıraplar işlenen başlıca temalardır. Şiirlerin dili son derece anlaşılırdır. Uzun, anlaşılması zor tamlamalar nadirdir. Sanat kaygısından uzak tabii ve akıcı bir dilin kullanıldığı şiirlerde atasözü ve deyimler, mahalli söyleyişler, günlük konuşma kalıpları, seslenme edatları bir hasbihâl edasıyla söz ve anlam sanatlarıyla yoğrularak şiir diline dönüştürülmüştür. Eski Anadolu Türkçesi dil özelliklerinin görüldüğü eserde kimi beyitlerde müstehcen ve alaycı bir dilin yanı sıra kaba tabirlere de yer verilmiştir.

Amrî’nin şairliğinden ve şiirlerinden tezkirelerde övgüyle bahsedilmiştir. Ölümünden yüzyıllar sonra mecmualarda şiirlerinin yer almış olması şiirlerinin her devirde beğenilerek okunduğunun göstergesidir. Çavuşoğlu’nun tenkitli basımını gerçekleştirdiği Amrî Dîvân’ı; gramer indeksi (Aktuna 1992), dil içi çeviri (Koç 2014), tahlil (Karakuş 2018) amaçlı üç yüksek lisans çalışmasına konu olmuştur.

Şair hakkında bilgi için bk. "Amrî, Abdülkerim Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/amri-abdulkerim-efendi 

Eserden Örnekler


Gazel

Katı gönüllü taş kayasın sen

Sezmezem ki gönül yapasın sen


Bûse ver cânum al dedüm dedi kim

Güveni tur hemîn alasın sen


Sürmeli gözler ile müşk içre

Agnamış âhû-yı Hıtâsın sen


Cân dedükleri kalmadı tende

Hışm-ı çeşmünle pür-belâsın sen


Ne meleksin ne hûrîsin ne perî

Güzel âdem ne dil-rübâsın sen


Bildügün nâzı Amrîye kıldun

Göreyin tanrıdan bulasın sen         (Çavuşoğlu 1979: 128)


Kıta

Ben ki uryânla togmışam anadan

Zevk idem mi cihânda tantanadan


Çıplacak gördüm ol gül-endâmı

Tâ ölince çıkam mı ben banadan


Âşık ol yoksa ‘âşık olmazsan

Çok sıgırsın buzagudan tanadan          (Çavuşoğlu 1979: 184)

Kaynakça


Aktuna, Enver (1992). Amrî Divanı'nın Gramer İndeksi. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.

Canım, Rıdvan (hzl) (2018). Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-216998/latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun-nuzama.html [Erişim tarihi: 01.11.2021].

Çavuşoğlu, Mehmed (hzl.) (1979). Amrî Dîvan Tenkidli Basım. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.

Çavuşoğlu, Mehmed (1990). “Amrî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 3. İstanbul: TDV Yay. 96-97.

Karakuş, Zeynep (2018). Amrî Divanı’nın Tahlili, Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2018). Meşâ’irü’ş-şu’arâ. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-210485/asik-celebi-mesairus-suara.html [Erişim tarihi: 01.11.2021].

Koç, Ramazan (2014). Amrî Divan [Metin-Çeviri-Açıklamalar-Dizin]. Yüksek Lisans Tezi. Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi.

Zülfe, Ömer (2008). “Vize’de Kadılık Yapan Bir Şair: ‘Amrî”. IV. Vize Tarih ve Kültür Sempozyumu. Ed. G. Yarıcı ve H. Salman. Kırklareli: Vize Kaymakamlığı-Vize Belediyesi Yay. 187-199.

Atıf Bilgileri


Keklik, Murat. "DÎVÂN (AMRÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-amri. [Erişim Tarihi: 14 Mart 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
2 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
3 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
4 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
5 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
6 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
7 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
8 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
9 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
10 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle