CÜBBE ŞERH-İ KASÎDE-İ BÜR’E
Kaside-i Bürde şerhi
Şeyh Abdullâh b. Şeyh Ahmed / İpsalalı Vâ’iz Sağîr-zâde (d. ?-? - ö. 1150/1738'den sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Bûsîrî (ö. 696/1297?)’nin Kasîde-i Bürde’sine, İpsalalı Vâiz Sağîr-zâde olarak bilinen Şeyh Abdullah b. Şeyh Ahmed (d. ?-? - ö. 1150/1738'den sonra) tarafından yazılan Türkçe şerh. Müellif daha önce yazdığı İrşâdiyye Şerh-i Kasîdetü'l-Bürde adlı eserini, istifadesi güç olduğu gerekçesiyle ihtisar etmiş ve Cübbe Şerh-i Kasîde-i Bür'e adını verdiği bu şerhi kaleme almıştır. Mufassal olan ilk şerhi kısaca "İrşâdiyye", bu şerhi de "Cübbe" adıyla anılmaktadır (Ayçiçeği 2017: 130; Yazar 2011: 597). 

Eserin mukaddimesi kısmen İrşâdiyye ile benzerlik göstermekle birlikte şârih, neden böyle bir ihtisara ihtiyaç duyduğunu da izah etmekte, ilk yazdığı mufassal şerhin anlaşılmasında zorluk yaşandığını gerekçe olarak arz etmektedir: "... velâkin fehminde su'ûbet olmağla bu şerhimizde ancak ma'ânîsi ile iktifâ olundu" (Şeyh Abdullah b. Şeyh Ahmed [yz]: 3a).

Şârih, daha detaylı olarak yazdığı İrşâdiyye'yi üç bölüm halinde düzenlemiş ve "tashîhât" başlığı altında yer alan ilk bölümde kelimelerle ilgili sarf bilgisi vererek Arapça cümle örnekleri zikredip çeşitli izahlar yapmış; "el-i'râb" başlığı altındaki ikinci bölümde kelimelerin cümle içinde gramer bakımından durumlarını izah etmiş; "el-ma'nâ" başlıklı son bölümde ise sadece beyitte anlatılmak istenen düşünceyi yazmıştır. Cübbe Şerh-i Kasîde-i Bür'e adını verdiği bu eserine ise, İrşâdiyye'de yer alan  sadece "el-ma'nâ" başlıklı kısımları almış, "ya'nî" diyerek her kaynak beyti izah etmiştir.

Eserin eldeki tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Reşid Efendi Bölümü. Nu. 799 olarak kayıtlı olup ferâğ kaydında şerhin 1 Zilhicce 1150/22 Mart 1738'de tamamlandığı, nüshanın da Şevval 1153/Aralık 1740'ta istinsah edildiği yazılıdır (Şeyh Abdullah b. Şeyh Ahmed [yz]: 83a). Bu bilgi, bazı kaynaklarda geçtiği şekilde şârihin 1130/1717-18'de (Bağdatlı İsmail Paşa: I/480) ya da 1140/1727-28'de (Bursalı Mehmed Tahir: I/255) vefat etmediğini ispat etmesi bakımından önemlidir. 

Böylece Cübbe, okuyucunun daha kolay anlamasını sağlamak maksadıyla müellifin ilk yazdığı eserin sadece bir bölümünden iktibasla oluşturduğu bir ihtisar görünümündedir. Türk edebiyatında ihtisar ve muhtasar çalışmaları için örnek teşkil etmekle birlikte eserin, İpsalalı Vâiz Sağîr-zâde'nin farklı bir şerhi değil, sadece ilk şerhinden bir bölümü barındırdığını vurgulamak gerekir.

Eserden Örnekler


E min tezekküri cîrânin bi-Zî-Selemi

Mezecte dem‘an cerâ min mukletin bi-demi

Ya'nî sâhib-i kasîde tahassür-i kesîr ve tahayyür-i vefîr üzerine tenbîhen kânûn-ı tecrîd tarîkiyle kendi nefsinden sıfatda kendi misilli bir şahs-ı âharı intizâ' ve hıtâb edip eydür ki: Ey kişi n'oldu sana ki bu gözyaşını kanla karışdırıp akıdırsın? Âyâ ki ol Zî-Selem'de sâkin ve mütemekkin olan ahbâb ve yârânı dâ'imâ kalbinden gidermeyip anları tezekkür etmeden midir? Vallâhu a'lem bi-hakîkati'l-hâli. (Şeyh Abdullah b. Şeyh Ahmed [yz]: 4a).

Kaynakça


Ayçiçeği, Bünyamin (2017). Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’sinin Geçmişten Günümüze Türkiye Toplumu Üzerindeki Akademik, Sosyal ve Dinî Etkileri. Program Kodu: 1002. Proje Nu: 215K398. TÜBİTAK SOBAG-Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Destek Grubu. Proje Yürütücüsü: Bünyamin Ayçiçeği. İstanbul.

Bağdatlı İsmail Paşa (1951). Hediyyetü’l-Ârifîn Esmâü'l-Müellifîn Âsâru'l-Musannifîn. I-II. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.

Bursalı Mehmed Tahir (2016). Osmanlı Müellifleri. I-III. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) Yay. 

Şeyh Abdullâh b. Şeyh Ahmed İpsalalı Vâ’iz Sağîrzâde (yz). Cübbe. Süleymaniye Kütüphanesi. Reşid Efendi Bölümü. Nu. 799.

Yazar, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Ayçiçeği, Bünyamin ve Hamza KOÇ. "CÜBBE ŞERH-İ KASÎDE-İ BÜR’E". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/cubbe-serh-i-kaside-i-bur-e. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
2 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
3 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
4 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
8 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
9 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
10 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle