ÇÖMLEKÇİ ÖYKÜSÜ
hikâye, öykü
?

ISBN: 978-9944-237-87-1


Buda Kaśyapa’yı bulmak için yola çıkan iki gencin, çömlekçi ve Buda Kāśyapa ile tanışmalarını anlatan bir Budist Uygur eseri. 

Çömlekçi Öyküsü'nde Buda Kaśyapa’yı bulan çocuk, bir Budist rahip hâlini alır. Öykünün esası Ghațīkāra Sutta, Majhima-nikāya Nr. 81’de bulunmaktadır. Brahma rahibi çocuğun önceki yaşantısı ve Śākyamuni Buda kimliğine bürünüşünü konu edinen genişletilmiş versiyonlar ise Mahāvastu’nun Sanskritçe versiyonu Mūlasarvātisvādin’in Saṅghabhedavastu, Bhaişajyavastu’su Xing chi xing jing (T 197) ve Anavataptagāthā’da bulunur (Elverskog, 2020: 60-61).

Anlatının Eski Uygurca versiyonu Murtuk yakınlarında 3. Turfan seferi sırasında satın alınmış uzun bir Pothi yaprağına yazılmış metindir. Ön taraflarında 36, arka taraflarında 34 satırdan oluşan yaprakların 6 ve 9. satırları pothi deliklerine denk gelmektedir. Sayfaların bilhassa sağ üst köşelerinde solucan yemesi, nemden kaynaklı ve başka türden tahribatlar bulunmaktadır. Bazı kısımların büyük ölçüde hasarlı olmasına karşın metin büyük ölçüde restore edilebilmiştir (Ehlers, 1982: 178; Wilkens 2010: 411).

Mz 700 (T III M 194) numaralı Eski Uygurca metinde diğer versiyonlarda yer almayan iki genç arasındaki rekabetin yansıtılması, bu tartışmayı kazanan çocuğun çömlekçi ve Buda Kāśyapa ile tanışması ve diğer çocuğun cehaleti nedeniyle hor görülmesi kısımlarının Soğdça veya Toharcada bulunan orijinal metinlerdeki anlatılar mı, yoksa bağımsız Eski Türkçe eklemeler mi olduğu konusunda tereddütlere yol açmıştır. Ancak çeviriler karşılaştırıldığında ve bazı ipuçlarından hareketle bu kısımların Eski Türkçe eklemeler olduğu düşünülmektedir (Ehlers, 1982: 176).

Mainz 700 kat. No. 411’de yer alan Nandīpāla ve Uttara adlı iki gencin öyküsündeki bu karışık giriş için Wilkens, yazmanın bu bölümünün M 757 numaralı Maitreya’nın sarsılmaz inancı bölümüyle terminolojik bakımlardan benzerlikler gösterdiğini, aynı zamanda da DKPAM yazımı ile çarpıcı benzerlikleri nedeniyle eserin Toharcadan çevrilmiş olabileceğini ifade etmektedir. Ancak yine de P. Zieme’nin de ifade ettiği gibi versiyonlardaki yanlış çeviri ihtimalleri, bu bilginin netliğine gölge düşürecek hususlar olarak görülmektedir (Wilkens 2010: 31).

Eserden Örnekler



Kaynakça


Ehlers, Gerhard (1982). “Ein alttürkisches Fragment zur Erzählung vom Töpfer”, UAjb Neue Folge 2, 175-185.

Elverskog, Johan (2020). Budist Uygur Edebiyatı (Çev. M. Ağca, D. Uzunkaya), Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.

Wilkens, Jeans. (2010). Verzeıchıns Der Orientalischen Handschriften In Deustchland Band XIII, 18. Akademia der Wissenschaften in Göttingen.

Atıf Bilgileri


besli, nurdan. "ÇÖMLEKÇİ ÖYKÜSÜ". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/comlekci-oykusu. [Erişim Tarihi: 01 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TÂRÂ-EKAVİMŞATİSTOTRA Kalım Keyşi Dr. nurdan besli
Görüntüle
2 XUANZANG BİYOGRAFİSİ ŞİNGKO ŞELİ TUTUNG Dr. Öğr. Üyesi Hakan Aydemir
Görüntüle