- Yazar Biyografisi (TEİS)
Yûsuf, Sîneçâk - Madde Yazarı: Doç. Dr. Çetin Kaska
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Farsça
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Derleme
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:22/01/2022
CEZÎRE-İ MESNEVÎ (YÛSUF)
Mesnevî-i Ma'nevî'den yapılan seçkiYûsuf, Sîneçâk (d. ?/? - ö. 953/1546/47)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Sîneçâk’ın Mevlânâ'nın Mesnevî’sinin altı defterinden derleyip bir araya getirdiği, 366 beyitten oluşan bir seçki. Sîneçâk, Cezîre-i Mesnevî adını Mesnevî’nin birinci defterinin 925. beytinde geçen ve "Mesnevî Adası" anlamına gelen "Cezîre-i Mesnevî" ibaresine binaen eserine vermiştir. Yazılış tarihi tam olarak bilinmeyen bu eserin mukaddimesinde müellif eserin telif sebebini, muhataplarını ve eserin konusunu okurla paylaşmıştır. Sineçâk eserin mukaddimesinde, Mesnevî’yi uzun süre araştırdığını, Mesnevî’den gerçek manada anlayan hakikat taliplilerinin bir gün yanına geldiğini, Mesnevî’nin sahilsiz bir deniz olduğunu, herkesin o denizde gemisini yürütüp yüzdüremeyeceğini, bu yüzden Mevlevîliğe yeni intisap etmişlerin Mesnevî’yi rahat okuması ve anlaması için ondan bazı manzum incileri özetleme ve seçme yoluyla kendileri için bir eser kaleme almasını istediklerini ve bu isteği geri çevirmeyip, onların isteğini yerine getirdiğini belirtmiştir.
Eserde bir Mevlevi dervişin bilmesi ve dikkat etmesi gereken konular yer almış, Mevlevi dervişlerin adap ve erkânının nasıl olması gerektiği ortaya konulmuştur. Mesnevî’deki tarikat esaslarını ihtiva eden ve Mesnevî’ye giriş niteliğinde olan bu eserde beyitler rastgele seçilmemiş, ilk on sekiz beyit dışındaki beyitler birbirini sıralı bir şekilde izlememiştir. Mesnevî’nin ilk defterindeki beyitlerle başlayan eserde, beyitler arasında bir mana birlikteliği vardır. Bu sebeple müellif adeta küçük bir eser meydana getirmiştir.
Tarikata dair unsurların güzel bir şekilde özetlendiği bu eserde Mevlânâ’nın faziletleri, şeyhe itaat, kimseyi kınamamak, sır saklamak, makam düşkünü olmamak, riyazet ve açlığın faydaları, asıl vatana dönmeyi arzulamak, aşk, kimseyi kınamamak, tevekkül ve kanaat gibi 35 farklı konu ele alınmıştır.
İki beyti Arapça kalan kısmı Farsça olan esere Mehmed İlmî Dede, Abdullah-ı Bosnevî, Abdülmecid-i Sivasî, Cevrî İbrahim Çelebi ve Şeyh Gâlib birer şerh yazmışlardır.
Elliden fazla nüshası bulunan ancak müellif hattı henüz tespit edilemeyen Mevlevî sülûkunun temellendirildiği bu eser üzerine Necmiye Çelikbaş lisans tezi hazırlanmış (1941), Nimetullah İranzâde de eseri Tahran'da yayınlamıştır (1388 h.ş).
Şairin biyografisi için bk. “Yûsuf Sîneçâk”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yusuf-sinecak
Eserden Örnekler
Bi'şnov în ney çûn hikâyet mî-kuned
Ez-cudâyîhâ şikâyet mî-kuned
K'ez neyistân tâ merâ bub’rîde-end
Ez-nefîrem merd u zen nâlîde-end
Sîne hâhem şerhê şerhê ez-firâk
Tâ bı-gûyem şerh-ê derd-ê iştiyâk
Her kesî k’û dûr mând ez-eşl-ê hîş
Bâz cûyed rûzgâr-ê veşl-ê hîş
Men be-her cem’iyetî nâlân şudem
Cuft-ê bed-hâlân u hûş-hâlân şudem
Her kesî ez-zenn-ê hûd şud yâr-ê men
Ez-derûn-ê men ne-cust esrâr-ê men (Çelikbaş 1941: 152).
Kaynakça
Çelikbaş, Necmiye (1941). XVI. Asır Mevlevî Şairlerden Yûsuf-ı Sîne-çâk’in Hayatı, Eserleri, Edebî Şahsiyeti ve Cevrî Tarafından Nazmen Şerh Edilen Cezîre-i Mesnevî’sinin Edisyon Kritiği. Lisans Bitirme Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
Çoban, Ali (2014). Cezire-i Mesnevî ve Şerhlerine Göre Mevlevî Sülûkü. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Güleç, İsmail (2004). “Türk Edebiyatında Cezîre-i Mesnevî Şerhleri”. Osmanlı Araştırmaları 24:159-179.
Kaska, Çetin (2021). “Türk Edebiyatında Mevlânâ, Mesnevî ve Mevlevîlik Hakkında Farsça Yazılan Eserler.” Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 8 (1): 1-31.
İranzâde, Nimetullah (1388 h.ş). Muarrifi-yi Cezîre-i Mesnevî, Cezîre-i Mesnevî. Tahran: İlm ü Dâniş.
Kûtî, Sepîde (1384). “Cezire-i Mesnevî”. Dânişnâme-i Edeb-i Fârsî: Edeb-i Fârsî der Ânâtûlî ve Bâlkân. C. 6. Tahran: Vizâret-i Ferheng ve İrşâd-i İslâmî.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MÜNTEHEBÂT-I REBÂB-NÂME (YÛSUF SÎNEÇÂK ) | Yûsuf Sîneçâk | Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN |
Görüntüle | ||
2 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
3 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
4 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
5 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
6 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
7 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
8 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
10 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
11 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |