CEZÎRE-İ MESNEVÎ (YÛSUF)
Mesnevî-i Ma'nevî'den yapılan seçki
Yûsuf, Sîneçâk (d. ?/? - ö. 953/1546/47)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Sîneçâk’ın Mevlânâ'nın Mesnevî’sinin altı defterinden derleyip bir araya getirdiği, 366 beyitten oluşan bir seçki. Sîneçâk, Cezîre-i Mesnevî adını Mesnevî’nin birinci defterinin 925. beytinde geçen ve "Mesnevî Adası" anlamına gelen "Cezîre-i Mesnevî" ibaresine binaen eserine vermiştir. Yazılış tarihi tam olarak bilinmeyen bu eserin mukaddimesinde müellif eserin telif sebebini, muhataplarını ve eserin konusunu okurla paylaşmıştır. Sineçâk eserin mukaddimesinde, Mesnevî’yi uzun süre araştırdığını, Mesnevî’den gerçek manada anlayan hakikat taliplilerinin bir gün yanına geldiğini, Mesnevî’nin sahilsiz bir deniz olduğunu, herkesin o denizde gemisini yürütüp yüzdüremeyeceğini, bu yüzden Mevlevîliğe yeni intisap etmişlerin Mesnevî’yi rahat okuması ve anlaması için ondan bazı manzum incileri özetleme ve seçme yoluyla kendileri için bir eser kaleme almasını istediklerini ve bu isteği geri çevirmeyip, onların isteğini yerine getirdiğini belirtmiştir.

Eserde bir Mevlevi dervişin bilmesi ve dikkat etmesi gereken konular yer almış, Mevlevi dervişlerin adap ve erkânının nasıl olması gerektiği ortaya konulmuştur. Mesnevî’deki tarikat esaslarını ihtiva eden ve Mesnevî’ye giriş niteliğinde olan bu eserde beyitler rastgele seçilmemiş, ilk on sekiz beyit dışındaki beyitler birbirini sıralı bir şekilde izlememiştir. Mesnevî’nin ilk defterindeki beyitlerle başlayan eserde, beyitler arasında bir mana birlikteliği vardır. Bu sebeple müellif adeta küçük bir eser meydana getirmiştir.

Tarikata dair unsurların güzel bir şekilde özetlendiği bu eserde Mevlânâ’nın faziletleri, şeyhe itaat, kimseyi kınamamak, sır saklamak, makam düşkünü olmamak, riyazet ve açlığın faydaları, asıl vatana dönmeyi arzulamak, aşk, kimseyi kınamamak, tevekkül ve kanaat gibi 35 farklı konu ele alınmıştır. 

İki beyti Arapça kalan kısmı Farsça olan esere Mehmed İlmî Dede, Abdullah-ı Bosnevî, Abdülmecid-i Sivasî, Cevrî İbrahim Çelebi ve Şeyh Gâlib birer şerh yazmışlardır.

Elliden fazla nüshası bulunan ancak müellif hattı henüz tespit edilemeyen Mevlevî sülûkunun temellendirildiği bu eser üzerine Necmiye Çelikbaş lisans tezi hazırlanmış (1941), Nimetullah İranzâde de eseri Tahran'da yayınlamıştır (1388 h.ş).

Şairin biyografisi için bk. “Yûsuf Sîneçâk”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yusuf-sinecak

Eserden Örnekler


Bi'şnov în ney çûn hikâyet mî-kuned

Ez-cudâyîhâ şikâyet mî-kuned


K'ez neyistân tâ merâ bub’rîde-end

Ez-nefîrem merd u zen nâlîde-end


Sîne hâhem şerhê şerhê ez-firâk

Tâ bı-gûyem şerh-ê derd-ê iştiyâk


Her kesî k’û dûr mând ez-eşl-ê hîş

Bâz cûyed rûzgâr-ê veşl-ê hîş


Men be-her cem’iyetî nâlân şudem

Cuft-ê bed-hâlân u hûş-hâlân şudem


Her kesî ez-zenn-ê hûd şud yâr-ê men

Ez-derûn-ê men ne-cust esrâr-ê men  (Çelikbaş  1941: 152).

Kaynakça


Çelikbaş, Necmiye (1941). XVI. Asır Mevlevî Şairlerden Yûsuf-ı Sîne-çâk’in Hayatı, Eserleri, Edebî Şahsiyeti ve Cevrî Tarafından Nazmen Şerh Edilen Cezîre-i Mesnevî’sinin Edisyon Kritiği. Lisans Bitirme Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.  

Çoban, Ali (2014). Cezire-i Mesnevî ve Şerhlerine Göre Mevlevî Sülûkü. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Güleç, İsmail (2004). “Türk Edebiyatında Cezîre-i Mesnevî Şerhleri”. Osmanlı Araştırmaları 24:159-179.

Kaska, Çetin (2021). “Türk Edebiyatında Mevlânâ, Mesnevî ve Mevlevîlik Hakkında Farsça Yazılan Eserler.” Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 8 (1): 1-31.

İranzâde, Nimetullah (1388 h.ş). Muarrifi-yi Cezîre-i Mesnevî, Cezîre-i Mesnevî. Tahran: İlm ü Dâniş.

Kûtî, Sepîde (1384). “Cezire-i Mesnevî”. Dânişnâme-i Edeb-i Fârsî: Edeb-i Fârsî der Ânâtûlî ve Bâlkân. C. 6. Tahran: Vizâret-i Ferheng ve İrşâd-i İslâmî.

Atıf Bilgileri


Kaska, Çetin. "CEZÎRE-İ MESNEVÎ (YÛSUF)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/cezire-i-mesnevi-yusuf. [Erişim Tarihi: 07 Temmuz 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MÜNTEHEBÂT-I REBÂB-NÂME (YÛSUF SÎNEÇÂK ) Yûsuf Sîneçâk Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN
Görüntüle
2 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
3 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
4 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
5 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
6 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
7 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
8 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
9 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
10 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
11 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle