CEVÂHİRÜ’L-ASDÂF
Kur’ân tercümesi
?

ISBN: 978-9944-237-87-1


Eski Anadolu Türkçesi döneminde yazılan ilk telif Kur’ân tercümelerinden biri.

Kastamonu ve civarında hüküm süren Candaroğulları Beyliği’nin sekizinci hükümdarı İsfendiyar bin Bayezid’in (1392-1440) emriyle oğlu İbrahim Çelebi için adı bilinmeyen bir müellif tarafından XV. yüzyılın başlarında yazılmıştır (Topaloğlu 1983).

Eser, yöntem olarak ne tam satırarası bir tercüme ne de tam bir tefsirdir. Ayetlerin başlangıç ve bitişleri gözetilmeden hem kelime kelime anlam verilmiş hem de yer yer tefsir usulüyle açıklamalar yazılmıştır. Bu yöntemle Anadolu sahasında yapılan en meşhur tercüme bu nüshadır.

Cevâhirü’l-Asdâf’ta tercüme ayetin bulunduğu cümlede yer almaktadır. Kısa ayetlerin tamamı satırda yer almaktadır; hemen peşinden Türkçe tercümesi yapılmıştır. Tercüme kısmı metnin aslına bağlı kalarak yapılmış, gerektiği yerlerde tercümeye ek olarak kısa açıklamalara ve devamında tefsirlere yer verilmiştir. Tefsir kısımları genellikle kısa olmakla birlikte, bazen uzun tefsirlere, ayetlerin nüzul sebeplerine, kıssalara, hikâyelere ve fıkıh içerikli konulara da rastlanmaktadır (Ahundova 2012: 16).

Cevâhirü’l-Asdâf, Eski Anadolu Türkçesinin ilk örneklerinden olmasına rağmen Arapça ve Farsça etkisinin yoğun olarak görüldüğü eserlerden biridir. Bu durumu, müellifin tasarrufu şeklinde açıklamak en doğru yaklaşım olacaktır. Eser, Arapça ve Farsçanın yoğun olarak etkisinde olsa da Türkiye’de ve yurtdışı kütüphanelerinde çok sayıda yazmasının tespit edilmiş olması, onun devrinde çok okunduğunu göstermektedir. Anadolu’daki kütüphanelerde müellifi veya müstensihi bilinmeyen, anonim olarak kaydedilen pek çok Kur’ân tercümesi aslında Cevâhirü’l-Asdâf’ın bilinmeyen yazmalarından olmalıdır.

Eser üzerine Zajaczkowski, A. Topaloğlu ve S. Ahundova’nın çalışmaları bulunmaktadır.

Eserden Örnekler


Subhânellezî pâk bilün ol pâdişâhı ki esrâ bi abdihî iletdi kulını leylen gecede minel mescidi’l-harâmi Mekke’den Ümmühani evinden ile’l-mescidi’l-aksa Mescid-i Aksâya ki Kudüsde durur ellezî bâreknâ havlehu şol Aksâ ki bereket bırakduk yöresine agaçlarıla li nuriyehu aŋa göstermekiçün min âyâtinâ bizüm kudretimüz nişânlarından innehu huves semîul basîr ol Tanrı işidicidür kullarun niyâzını göricidür Ve âteynâ mûsâ nâzlarını virdük Mûsâya el-kitâbe Tevrât ve cealnâhu dahı kılduk anı huden li benî isrâîle rehnümâ ellâ tettehızû tutman min dûnî benden gayrıdan vekîlen ma’bûd zurriyyete iy zürriyeti men hamelnâ mea nûhin şunun ki Nûh ile bile yükletdük gemiye innehu kâne abden şekûrâ be-dürüstî ol Nûh gey şükr idici kulıdı (İsrâ suresi tercümesinden (1-4)).

Kaynakça


Ahundova, Sevinç (2012). Eski Anadolu Türkçesi Alanında Yapılmış Olan Kur’an Tercümesi Cevahirü’l Asdaf Üzerine Dil İncelemesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Topaloğlu, Ahmet (1982). Cevâhirü’l-Asdâf. Doçentlik Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi.

Topaloğlu, Ahmet (1983). “Kur’ân-ı Kerim’in İlk Türkçe Tercümeleri ve Cevâhirü’l-Asdâf”. Türk Dünyası Araştırmaları, 27: 58-66.

Atıf Bilgileri


Şimşek, Yaşar. "CEVÂHİRÜ’L-ASDÂF". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/cevahiru-l-asdaf. [Erişim Tarihi: 17 Temmuz 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
2 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
3 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
4 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
5 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
6 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
7 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
8 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
9 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
10 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle