BURSA ŞEHR-ENGÎZİ (LÂMİ’Î ÇELEBİ)
şehrengiz
Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân (d. 878/1472-3 - ö. 938/1532)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Lâ’mi’î tarafından XVI. yüzyılda mesnevi formunda aruzun mefâʻîlün mefâʻîlün feʻûlün vezniyle kaleme alınan şehr-engîz. Eserin kesin tarihi hakkında farklı görüşler bulunmaktadır; şairin bu şehr-engîzi, Kanuni Sultan Süleyman ve İbrahim Paşa’nın Bursa’yı ziyaret edeceğini haber alması üzerine yazdığını belirtmesinden hareketle eserin 1522 yılına ait olduğu belirtilir (Levend 1958: 26), ayrıca eserin 1523 yılından sonra yazılmış olabileceğine dair görüşler de bulunmaktadır (Tezcan 2001: 164).

Lâ’mi’î’nin Bursa Şehr-engîzi'nde şehrin güzelliklerinin anlatılması bakımından bu eserin yazılmış diğer şehr-engîzlerden farklı olduğu belirtilir (Levend 1958: 27, Akkuş 1987: 56, İsen ve Burmaoğlu 1978: 57-105). “Şehr-engiz-i mevâzı’-ı şerîfe-i Brusa” münacatla başlar; sebeb-i telif bölümünde bu eserin Kanunî Sultan Süleyman’ın şehri ziyareti üzerine yazıldığı belirtilir. Eserde Padişah’ın övgüsünde sonra, İbrahim Paşa’nın övgüsü yer alır. Bursa şehrinin tarihî ve doğal güzellikleri, gezilip görülecek yerleri tasvir edilir. Uludağ, Kırkpınar, Monla ve Sarı Alan, Ab-ı Hayat Pınarı, Sultan Yaylası, Tekür Alanı, Elma Çukuru, Fındık ve Kestane Çukuru, Doğlu Baba Yaylası gibi Bursa’nın dağları, pınarları, vadileri yaylaları, ovaları anlatıldıktan sonra medreseler ve dergâhlardan söz edilir. Uludağ etekleri, Kaplıkaya vadisi, Çamlıca Ayazma, Musa Baba Meydanı, Gökdere Vadisi, Abdal Murad ve Sarnıç Alanı, Kale ve Pınarbaşı, Ulucami tasvir edilen diğer yerlerdir. Sultan Osman, Orhan Gazi, Sultan Murat, Yıldırım Bayezid, Süleyman Şah, Musa Çelebi, Çelebi Sultan Mehmet ve II. Murat gibi Bursa’da türbesi bulunan padişahlardan bahsedilir. Şehrin, çarşısı, pazarı ve bedesteni burada çalışan güzeller ön plana çıkarılarak anlatıldıktan sonra yine bağlar, bahçeler, kaplıcalar ve sahralar tasvir edilir. Daha sonra ilkbahar, yaz, sonbahar ve kış anlatılır ve tekrar padişaha övgüyle şehr-engîz tamamlanır.

Mustafa İsen ve Hamit Bilen Burmaoğlu tarafından eser, Latin harfleriyle 638 beyit tespit edilerek yayımlanmıştır (2011). Metin Akkuş’un hazırladığı yüksek lisans tezinde 656 beyitten oluşan şehr-engîzde sadece şehrin doğal güzelliklerinin anlatıldığı bölüm yer alır (1987). Lâ’mi’i Divanı'nın Viyana nüshasında ise, Bursa’yı tanıtan 638 beyitlik “Şehr-engiz-i mevâzi’-i şerîfe-i Brusa’dan” sonra, Bursa’nın erkek güzellerinin anlatıldığı “Nâme-i şehr-engiz-i mahâbîb-i dil-firîb-i Brusa” bölümü yer almıştır (Tezcan 2001: 164). Eserin bu bölümünde güzellerin tasvirinden oluşan 227 beyit daha bulunmaktadır. Bu bölümde toplam kırk güzele yer verilir; ilk on güzel sekizer beyitle tasvir edilirken, diğer güzeller ikişer beyitle tanıtılır.

Söz edilen yayınlara ek olarak eserin yalnızca şehri tanıtan bölümü kısaltılmış olarak eski harflerle Hüdâvendigâr Vilâyet Matbaasında (1288 / 1871) basılmış ve Almancaya da iki kez çevrilmiştir (Tezcan 2001: 165).

Şairin biyografisi için bk. "Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/lamii-celebi-mahmud-osman 

Eserden Örnekler


Nihâd-ı Bünyâd-ı Midhat Be-Etvâr-ı Kühsâr-ı Felek-Rif’ât

Ne kûh irmiş zühâl bâmına başı

Şikest itmiş mehün câmını taşı


Zemîn üstinde çarh-ı bî-sütûndur

Felek yanında tonmış bir dütündür


Muhîti devri tokuz âsumânca

Topının merkezi iki cihanca


Bu sengin kadr ile kûh-ı fâyık

Nigîn-i hâtem-i çarh olsa lâyık


Uçan seyli önünce seng pâre

Olur bin burç u bâru yüz hisâre


Olup her kulle sengi cedye pâye

Ser-i cevzâya salmış şahı sâye


Kılâlinde görinen subh-ı âsâr

Değüldür berk iy yâr-i hevâ-dâr


Felek ‘âcına urmış tîgi sühân

Yıgılmış rîzeler mânend-i kûhân


Meger ol kullelerdür çarha hem-ser

Ki dün gün talatidür subh-ı enver (İsen ve Burmaoğlu 2011: 23)


[…]

Neçün yâd etmeyem İbn-i nacâgı

Ki çak keskinliğinin şimdi çagı


Nice medh eylesem Sâlihdür ol cân

Ruhı hûrşîd alnı mâh-ı tâbân (Tezcan 2001: 188)

Kaynakça


Akkuş, Metin (1987). Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Bursa Şehr-engizleri. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi. 

İsen, Mustafa ve Hamit Bilen Burmaoğlu (1978). “Bursa Şehr-engîzi (Lami’î Çelebi)”. Türklük Araştırmaları Dergisi 3: 57-105.

İsen, Mustafa ve Hamit Bilen Burmaoğlu (2011). Bursa Şehr-engîzi (Lami’î Çelebi). Bursa: Bursa Kültür A.Ş. Yay. 

Kuru, Selim Sırrı (2005). “Lâmi’i Çelebi’nin Gözüyle Bursa”. Osman Gazi ve Bursa Sempozyumu Bildiri Kitabı. Haz. Cafer Çiftçi. Bursa: Osmangazi Belediyesi Yay. 

Levend, Agâh Sırrı (1958).Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Şehr-engizlerde İstanbul. İstanbul: İstanbul Enstitüsü Derneği Yay.

Tezcan, Nuran (2001). “Güzele Bir Şehrengizden Bakış”. Türkoloji 1 (XIV): 163- 194.

Tuğcu, Emine (2007). “Şehrengizler ve Âyîne-İ Hûbân-ı Bursa: Bursa Şehrengizlerinde Güzeller”. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Bilkent Üniversitesi.

Yurtsever, Murat (1984). “Lâmi’î Çelebi - Şehrengiz-i Bursa”. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.

Yurtsever, Murat (1987). “Lami’i Çelebi’nin Bursa Şehrengizi’nde Mekân Tasvirleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2: 243-252.

Atıf Bilgileri


Tuğcu, Emine. "BURSA ŞEHR-ENGÎZİ (LÂMİ’Î ÇELEBİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/bursa-sehr-engizi-lami-i-celebi. [Erişim Tarihi: 05 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ŞEVÂHİDÜ'N-NÜBÜVVE (LÂMİ'Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Erdem Can Öztürk
Görüntüle
2 FÜTÛHU'L-MÜCÂHİDÎN/NEFAHÂTÜ'L-ÜNS TERCÜMESİ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Dr. Öğr. Üyesi Songül Karaca
Görüntüle
3 VÎS Ü RÂMÎN/ VEYSE VÜ RÂMÎN (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. murat öztürk
Görüntüle
4 HüSN Ü DİL (LÂMİ’Î ÇELEBİ ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
5 MÜNÂZARA-İ BAHÂR U ŞİTÂ/ MÜNÂZARA-İ SULTÂN-I BAHÂR BÂ-ŞEHRİYÂR-I ŞİTÂ (LÂMİ'Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Sadettin Eğri
Görüntüle
6 ŞERH-İ DÎBÂCE-İ GÜLİSTÂN (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Mehmet Nuri Çınarcı
Görüntüle
7 MÜNŞE'ÂT-I LÂMİ’Î (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Prof. Dr. Hasan Ali ESİR
Görüntüle
8 HALL-İ MU’AMMÂ-YI MÎR HÜSEYN / ŞERH-İ ESMÂ’-İ HÜSNÂ / MİR’ÂTÜ’L-ESMÂ / CÂM-I CİHÂN-NÜMÂ / TEFE’Ü’L-NÂME (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Araş. Gör. Songül Akboğa
Görüntüle
9 RİSÂLE-İ ARÛZ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î, Mahmûd b. Osmân Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
10 MENÂKIB-I ÜVEYSÜ'L-KARÂNÎ (LÂMİ’Î ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN
Görüntüle
11 ʻİBRET-NÂME/ ʻİBRET-NÜMÂ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osman Dr. Öğr. Üyesi ATİYE NAZLI
Görüntüle
12  HEFT PEYKER (LÂMİ’Î ÇELEBİ ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
13 MEVLİDÜ'R-RESÛL (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. SÜLEYMAN EROĞLU
Görüntüle
14 MAKTEL-İ İMAM HÜSEYİN/MAKTEL-İ ÂL-İ RESÛL (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
15  SALÂMÂN U ABSÂL (LÂMİ'Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Erdoğan ULUDAĞ
Görüntüle
16 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
17 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
18 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
19 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
20 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
21 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
22 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
23 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
24 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
25 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle