- Yazar Biyografisi (TEİS)
Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Emine Tuğcu
- Eser Yazılış Tarihi:1522(?)
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Şehrengiz
- Yayın Tarihi:13/10/2022
BURSA ŞEHR-ENGÎZİ (LÂMİ’Î ÇELEBİ)
şehrengizLâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân (d. 878/1472-3 - ö. 938/1532)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Lâ’mi’î tarafından XVI. yüzyılda mesnevi formunda aruzun mefâʻîlün mefâʻîlün feʻûlün vezniyle kaleme alınan şehr-engîz. Eserin kesin tarihi hakkında farklı görüşler bulunmaktadır; şairin bu şehr-engîzi, Kanuni Sultan Süleyman ve İbrahim Paşa’nın Bursa’yı ziyaret edeceğini haber alması üzerine yazdığını belirtmesinden hareketle eserin 1522 yılına ait olduğu belirtilir (Levend 1958: 26), ayrıca eserin 1523 yılından sonra yazılmış olabileceğine dair görüşler de bulunmaktadır (Tezcan 2001: 164).
Lâ’mi’î’nin Bursa Şehr-engîzi'nde şehrin güzelliklerinin anlatılması bakımından bu eserin yazılmış diğer şehr-engîzlerden farklı olduğu belirtilir (Levend 1958: 27, Akkuş 1987: 56, İsen ve Burmaoğlu 1978: 57-105). “Şehr-engiz-i mevâzı’-ı şerîfe-i Brusa” münacatla başlar; sebeb-i telif bölümünde bu eserin Kanunî Sultan Süleyman’ın şehri ziyareti üzerine yazıldığı belirtilir. Eserde Padişah’ın övgüsünde sonra, İbrahim Paşa’nın övgüsü yer alır. Bursa şehrinin tarihî ve doğal güzellikleri, gezilip görülecek yerleri tasvir edilir. Uludağ, Kırkpınar, Monla ve Sarı Alan, Ab-ı Hayat Pınarı, Sultan Yaylası, Tekür Alanı, Elma Çukuru, Fındık ve Kestane Çukuru, Doğlu Baba Yaylası gibi Bursa’nın dağları, pınarları, vadileri yaylaları, ovaları anlatıldıktan sonra medreseler ve dergâhlardan söz edilir. Uludağ etekleri, Kaplıkaya vadisi, Çamlıca Ayazma, Musa Baba Meydanı, Gökdere Vadisi, Abdal Murad ve Sarnıç Alanı, Kale ve Pınarbaşı, Ulucami tasvir edilen diğer yerlerdir. Sultan Osman, Orhan Gazi, Sultan Murat, Yıldırım Bayezid, Süleyman Şah, Musa Çelebi, Çelebi Sultan Mehmet ve II. Murat gibi Bursa’da türbesi bulunan padişahlardan bahsedilir. Şehrin, çarşısı, pazarı ve bedesteni burada çalışan güzeller ön plana çıkarılarak anlatıldıktan sonra yine bağlar, bahçeler, kaplıcalar ve sahralar tasvir edilir. Daha sonra ilkbahar, yaz, sonbahar ve kış anlatılır ve tekrar padişaha övgüyle şehr-engîz tamamlanır.
Mustafa İsen ve Hamit Bilen Burmaoğlu tarafından eser, Latin harfleriyle 638 beyit tespit edilerek yayımlanmıştır (2011). Metin Akkuş’un hazırladığı yüksek lisans tezinde 656 beyitten oluşan şehr-engîzde sadece şehrin doğal güzelliklerinin anlatıldığı bölüm yer alır (1987). Lâ’mi’i Divanı'nın Viyana nüshasında ise, Bursa’yı tanıtan 638 beyitlik “Şehr-engiz-i mevâzi’-i şerîfe-i Brusa’dan” sonra, Bursa’nın erkek güzellerinin anlatıldığı “Nâme-i şehr-engiz-i mahâbîb-i dil-firîb-i Brusa” bölümü yer almıştır (Tezcan 2001: 164). Eserin bu bölümünde güzellerin tasvirinden oluşan 227 beyit daha bulunmaktadır. Bu bölümde toplam kırk güzele yer verilir; ilk on güzel sekizer beyitle tasvir edilirken, diğer güzeller ikişer beyitle tanıtılır.
Söz edilen yayınlara ek olarak eserin yalnızca şehri tanıtan bölümü kısaltılmış olarak eski harflerle Hüdâvendigâr Vilâyet Matbaasında (1288 / 1871) basılmış ve Almancaya da iki kez çevrilmiştir (Tezcan 2001: 165).
Şairin biyografisi için bk. "Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/lamii-celebi-mahmud-osman
Eserden Örnekler
Nihâd-ı Bünyâd-ı Midhat Be-Etvâr-ı Kühsâr-ı Felek-Rif’ât
Ne kûh irmiş zühâl bâmına başı
Şikest itmiş mehün câmını taşı
Zemîn üstinde çarh-ı bî-sütûndur
Felek yanında tonmış bir dütündür
Muhîti devri tokuz âsumânca
Topının merkezi iki cihanca
Bu sengin kadr ile kûh-ı fâyık
Nigîn-i hâtem-i çarh olsa lâyık
Uçan seyli önünce seng pâre
Olur bin burç u bâru yüz hisâre
Olup her kulle sengi cedye pâye
Ser-i cevzâya salmış şahı sâye
Kılâlinde görinen subh-ı âsâr
Değüldür berk iy yâr-i hevâ-dâr
Felek ‘âcına urmış tîgi sühân
Yıgılmış rîzeler mânend-i kûhân
Meger ol kullelerdür çarha hem-ser
Ki dün gün talatidür subh-ı enver (İsen ve Burmaoğlu 2011: 23)
[…]
Neçün yâd etmeyem İbn-i nacâgı
Ki çak keskinliğinin şimdi çagı
Nice medh eylesem Sâlihdür ol cân
Ruhı hûrşîd alnı mâh-ı tâbân (Tezcan 2001: 188)
Kaynakça
Akkuş, Metin (1987). Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Bursa Şehr-engizleri. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
İsen, Mustafa ve Hamit Bilen Burmaoğlu (1978). “Bursa Şehr-engîzi (Lami’î Çelebi)”. Türklük Araştırmaları Dergisi 3: 57-105.
İsen, Mustafa ve Hamit Bilen Burmaoğlu (2011). Bursa Şehr-engîzi (Lami’î Çelebi). Bursa: Bursa Kültür A.Ş. Yay.
Kuru, Selim Sırrı (2005). “Lâmi’i Çelebi’nin Gözüyle Bursa”. Osman Gazi ve Bursa Sempozyumu Bildiri Kitabı. Haz. Cafer Çiftçi. Bursa: Osmangazi Belediyesi Yay.
Levend, Agâh Sırrı (1958).Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Şehr-engizlerde İstanbul. İstanbul: İstanbul Enstitüsü Derneği Yay.
Tezcan, Nuran (2001). “Güzele Bir Şehrengizden Bakış”. Türkoloji 1 (XIV): 163- 194.
Tuğcu, Emine (2007). “Şehrengizler ve Âyîne-İ Hûbân-ı Bursa: Bursa Şehrengizlerinde Güzeller”. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Bilkent Üniversitesi.
Yurtsever, Murat (1984). “Lâmi’î Çelebi - Şehrengiz-i Bursa”. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
Yurtsever, Murat (1987). “Lami’i Çelebi’nin Bursa Şehrengizi’nde Mekân Tasvirleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2: 243-252.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | ŞEVÂHİDÜ'N-NÜBÜVVE (LÂMİ'Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Erdem Can Öztürk |
Görüntüle | ||
2 | FÜTÛHU'L-MÜCÂHİDÎN/NEFAHÂTÜ'L-ÜNS TERCÜMESİ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Dr. Öğr. Üyesi Songül Karaca |
Görüntüle | ||
3 | VÎS Ü RÂMÎN/ VEYSE VÜ RÂMÎN (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. murat öztürk |
Görüntüle | ||
4 | HüSN Ü DİL (LÂMİ’Î ÇELEBİ ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
5 | MÜNÂZARA-İ BAHÂR U ŞİTÂ/ MÜNÂZARA-İ SULTÂN-I BAHÂR BÂ-ŞEHRİYÂR-I ŞİTÂ (LÂMİ'Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Sadettin Eğri |
Görüntüle | ||
6 | ŞERH-İ DÎBÂCE-İ GÜLİSTÂN (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Mehmet Nuri Çınarcı |
Görüntüle | ||
7 | MÜNŞE'ÂT-I LÂMİ’Î (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Prof. Dr. Hasan Ali ESİR |
Görüntüle | ||
8 | HALL-İ MU’AMMÂ-YI MÎR HÜSEYN / ŞERH-İ ESMÂ’-İ HÜSNÂ / MİR’ÂTÜ’L-ESMÂ / CÂM-I CİHÂN-NÜMÂ / TEFE’Ü’L-NÂME (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Araş. Gör. Songül Akboğa |
Görüntüle | ||
9 | RİSÂLE-İ ARÛZ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î, Mahmûd b. Osmân | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
10 | MENÂKIB-I ÜVEYSÜ'L-KARÂNÎ (LÂMİ’Î ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN |
Görüntüle | ||
11 | ʻİBRET-NÂME/ ʻİBRET-NÜMÂ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osman | Dr. Öğr. Üyesi ATİYE NAZLI |
Görüntüle | ||
12 | HEFT PEYKER (LÂMİ’Î ÇELEBİ ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
13 | MEVLİDÜ'R-RESÛL (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. SÜLEYMAN EROĞLU |
Görüntüle | ||
14 | MAKTEL-İ İMAM HÜSEYİN/MAKTEL-İ ÂL-İ RESÛL (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
15 | SALÂMÂN U ABSÂL (LÂMİ'Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Erdoğan ULUDAĞ |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
17 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
18 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
19 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
20 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
21 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
22 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
23 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
24 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
25 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |