- Yazar Biyografisi (TEİS)
Rifâ’î/Rifâyî - Madde Yazarı: Doç. Dr. Necmiye Özbek Arslan
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:04/10/2021
BÜLBÜL-NÂME (RİFÂ’Î/RİFÂYÎ)
âşıkane didaktik mesneviRifâ’î/Rifâyî (d. ? - ö. ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Rifâ’î/Rifâyî mahlaslı şairin kaleme aldığı mesnevi. Eserin yazılış tarihiyle ilgili bilgi bulunmamaktadır. Ali Paşa’ya sunulan Bülbül-nâme, mefâ'îlün mefâ'îlün fe'ûlün kalıbıyla yazılmış 327 beyitten müteşekkildir. İçerisinde 21 adet gazel bulunmaktadır. Mesnevideki 13 ve 14. gazeller mesneviyle aynı kalıpla, 17 ve 21. gazeller mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün kalıbıyla ve methiyeden önceki bahariye kasidesi ve diğer gazeller ise "fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün" kalıbıyla yazılmışlardır. Hikâyenin kahramanları Bülbül ve Gül'ün ağzından söylenen gazellerin birbirine nazire olacak şekilde düzenlenmeleri dikkat çekmektedir (Eren Kaya 2017:69). Klasik mesnevi yazım tertibine uygun olan mesnevide münâcât, na’t, dört halifeye methiyeden sonra sebeb-i te’lif bölümüne geçilmiştir. Bu bölümde eserinin Ali Paşa’ya layık olmadığını söyleyen şair, Ali Paşa’nın methine geçmeden önce bir bahariye kasidesine yer vermiştir. 23 beyitlik bu kasidenin ardından 59. beyitte mesnevinin asıl konusunu oluşturan gül ve bülbül hikâyesi başlar. Hâtimede eseri adının Bülbül-nâme olduğu ve kusurlarıyla birlikte eşsiz bir eser vücuda getirildiği belirtilmiştir. Şairin Ali Paşa’dan himmet istediği, mansıbın özelinin kendisine lütfedilmesini istediği beyitlerden sonra manzume dua ile sonlanır. Bülbül-nâme’de bölüm başlıklarının yeri boş bırakılmış, sadece 152. beyitten sonra Farsça “Nâme-i Sivum Şikâyet-i Bülbül ez-Hâl-i Hod” başlığı yazılmıştır (Ayan 1981:5).
Gül ile Bülbül’ün hikâyesinin anlatıldığı eserde olaylar bahar mevsiminde İrem bağı denilen gül bahçesinde geçmektedir. Hicaz’a giderken İrem Bağı’na yolu düşüp burada bir müddet kalan ve bağda Gül'e ait kasrın etrafında dolaşan Bülbül, penceresinden başını uzatan Gül’ü görür görmez ona âşık olur. Gül’ün güzelliği karşısında aklı başından gider. Bülbül, Gül’e olan vuslat ümidinin azalmasıyla iyice hastalanır ve zayıf düşer. Gül’ün aşkıyla bir süre Mecnun gibi dolaşır durur ve sonunda Gül’e kavuşamadan ölür.
Bülbül-nâme'nin bilinen tek yazma nüshası Paris Milli Kütüphanesi, Farsça Yazmaları arasında 7 (A. F. 2147) numarada kayıtlıdır. Eser Hüseyin Ayan tarafından yayımlanmıştır (1981).
Şairin biyografisi için bk. “Rifâ’î/Rifâyî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rifai-rifayi
Eserden Örnekler
Gazel
Ey gözi sevdâyî bu gönlümi bîmâr eyleyen
Kendüden gayri kamudan bîzâr eyleyen
Ârızun bahrı durur dîvâneni gark-âb iden
Zülfünün cellâdıdur uşşâkunı dâr eyleyen
Yaramadı halka yâr olalı ey yâr ışkuna
Gül yüzündür bu cihânda yirümü hâr eyleyen
Derdümi dilde nihân idem dir idüm illâ yok
Kaddümün egrisidür dogrusın izhâr eyleyen
Bu Rifâ'î cân virüp vaslun diler dirdüm didi
Böyle erzân kim durur elünle bâzâr eyleyen (Tanç 2009: 979)
...
Kazâdan bir gün ol mahbûbe duhter
Bakuban manzarından gösterür ser
Çü bülbül gördi sevdi bir nazarda
Sanasın nakş idi kaldı hacerde
...
Kaçan Bülbül olur bîmâr u miskîn
İşidürler anı sûsenle nesrîn
Virürler ol perî-ruhsâra peygam
Kılurlar kıssa-i bülbülden i’lâm (Eren Kaya 2017: 72)
Kaynakça
Ayan, Hüseyin (1981). Rifâ’î, Bülbül-nâme. Ankara: Emek Matbaası.
Eren Kaya, Fazile (2017). Rifâ’î’nin Bülbül-nâmesi Üzerine Bir İnceleme. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (19): 59-76.
Tanç, Nilüfer (2009). “Rifâî’den Oscar Wılde’a Gül ve Bülbül”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Prof. Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayısı, (39): 967-987.
Zavotçu, Gencay (2002). “Türk Edebiyatında Gül ü Bülbül”. Türkler Ansiklopedisi. C. 5. Ankara: Yeni Türkiye Yay. 896-902.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
| 2 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
| 3 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
| 4 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
| 5 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
| 6 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
| 7 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
| 8 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 9 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
| 10 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |