Eski Uygurca bir Budist ilmihali.

Kimin tarafından ve ne zaman yazıldığı bilinmeyen, Tibet alfabesiyle Türkçe yazılmış 44 satırlık tek sayfadan oluşan ve Budist İlmihâli olarak adlandırılan metin, Paul Pelliot tarafından Dunghuan’dan getirilmiştir. 1921’de metin üzerine bir ön rapor hazırlayan Pelliot, metnin soru-cevap biçiminde olduğunu, bu nedenle “ilmihâl” olarak adlandırılabileceğini ifade etmiştir. Metinde sorulan ilk soru, dört doğum türü (rahimden, yumurtadan, nemden, mucizevi şekilde) ve beş varlık âlemi (Tanrı, insan, hayvan, cehennem ve aç hayalet) ile cevaplanan var oluş biçimleriyle ilgilidir. Metinde daha sonra, ahlaki değerler ile bir pâramitâ listesi ve tasviriyle yanıtlanan samsâradan kurtulma yolları sorulur (Elverskog 2020: 165-166).

Metnin söz varlığını inceleyen Sir Gerard Clauson, Prof. Thomas’ın paleografi bilgilerine dayanarak Tibet alfabesiyle yazılan metinlerin Tibet standartlarına göre “epey eski”, yani sekizinci yüzyıldan eski olmayan ancak onuncu yüzyıldan yeni olmayan bir tarihe ait olduklarını belirtmiştir (Clauson 2017: 87).

Paris’teki Bibliothèque Nationale’de Pelliot Koleksiyonu’nun bir parçası olarak muhafaza edilen metnin tam yayımı, Maue ve Röhrborn (1984-1985) ile Moriyasu (1985) tarafından yapılmıştır (Elverskog 2020: 166).