BİR KIZIN HATASI (MUSTAFA REŞİT)
roman
Mustafa Reşit (d. 1861-ö. 7 Eylül 1936)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Mustafa Reşit’in genç bir kadının hırs ve pişmanlıkları çevresinde kurguladığı romanı. On iki bölümden oluşan eserde olay örgüsü İstanbul, Viyana, İsviçre, Amerika ve Paris’te, yabancı kişiler arasında geçer. Ersin Özarslan, olay örgüsünün bir kesitinin azınlıkların yaşadığı Yeşilköy’de geçmesini, o devirde Türk cemiyetinde kadın erkek münasebetlerinin alenî ve yaygın olmamasıyla açıklar. Roman kişilerinin ise “aşırı batılılaşmanın ortaya çıkardığı ‘şık’ tipler olduğunu ifade eder. Eserde ideal eş seçimi, servet ve asalet unvanına sahip fakat menfi bir kişi olarak kurgulanan Kont (F...) ile unvan ve servete sahip olmasa da iyi bir aileye mensup, zeki bir doktor olan Jül arasındaki tezatla vurgulanır. Her iki roman kişisi de iş ahlâkı, sadakat, zevk ve şahsiyet farklılıkları ile ön plana çıkarılarak ideal bir karakterin asalet ve servetten daha üstün olduğu vurgulanır.

Kont (F...), karakteri gibi fiziki özellikleriyle de menfi bir kişi olarak tasvir edilir. Viyana’nın eski hanedanlarından birine mensup ailesi büyük bir servete sahip olsa da Kont (F...), müsrifliği nedeniyle babası tarafından yabancı ülkelerde memuriyete sevk edilir. Girdiği tüm memuriyetlerden uygunsuz davranışları nedeniyle kısa zamanda sürülen Kont (F...)’nin beşinci memuriyet yeri Dersaadet’tir. Avlanmak için gittiği Ayastefanos’tan dönüşünde cadde üzerinde gördüğü Valery’e âşık olup genç kızı takip eder. Bir asalet unvanına ve büyük servete sahip olma hırsıyla yaşayan Valery, “Ayastefanos Venüs’ü” olarak nam salacak kadar güzel bir genç kızdır. Arzuladığı servet ve asalet, Doktor Jül’de bulunmadığı için onun aşkına karşılık vermeyi reddederek “cahil, ebleh, sefil ve midesini bulandıracak kadar çirkin” bulduğu Kont (F...) ile evlenir. Viyana’ya yerleşen Kontes Valery, asil sınıfa mensup kimselerle dostluk kurar; şehrin en lüks salonlarında görkemli balolara katılır. İstediği her şeyi elde eder fakat bir müddet sonra asalet ve serveti için evlendiği Kont (F...)’nin İngiltere sefareti ikinci katibinin eşi Nelly Hanım ile ilişki yaşadığını öğrenir. Kont, kısa süre içinde de Nelly Hanım ile Amerika’ya kaçar. Valery, her ne kadar asalet ve servet düşkünlüğüyle hareket etse de evliliği sayesinde sahip olduklarının daha fazlasını elde etmek için ahlaken düşmeyi göze alamaz. Kendisine metres hayatı yaşamayı teklif eden Viyana baronunun teklifini kesin bir karar ile reddeder. 

Valery, İsviçre’ye dönüp annesinin yanında yaşamaya başlar. Bir süre sonra Kont (F...)’nin ölüm haberini aldığında  ise hem intikamını aldığı  hem de özgür olduğu için sevinir. Servet ve asalet hırsı ile pişman olduğu bir evlilik yaptığı için zamanını üzüntüyle geçirirken bir gazetede Doktor Jül’ün tıp nutkunun beğenildiği haberini okur. Jül’ün aşkını reddettiği için pişmanlık duyar. Annesiyle birlikte bir sandalla göle açıldığı akşam, o sıralarda İsviçre’de bulunan Jül’e rastlar. Evine davet ettiği doktora hayatını nakledip  evlilik teklifini reddettiği için özür diler ve kendisiyle evlenmek istediğini bildirir. Hâlâ Valery’i sevmekte olan Jül ise aşkı ile mantığı arasında kararsız kalır. Nihayet, kendi aşkını reddedip asalet ve servet için başkasının kadını olmayı tercih eden Valery’nin teklifini reddederek Paris'e gider. Kısa bir müddet sonra, Valery’nin hasta olup kendi adını sayıklayarak öldüğüne dair bir mektup alır.

76 sayfadan oluşan roman, 1312 (1894) yılında Estepan Matbaası’nda basılmıştır. Eserin bir nüshası İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı’nın “Osmanlıca Kitaplar Koleksiyonu”nda K.00909 demirbaş numarası ile kayıtlıdır.

Yazarın biyografisi için bk. "Mustafa Reşit". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mustafa-resit


Eserden Örnekler


...

Bu salon müdâvimlerinin ekser elli yaşından uzaklaşmamış, me’yus, yorgun, halka küskün takımdan idi. Bunların mübâhaseleri de halleriyle münâsib idi.

    Matmazel (Valery) işte bu mahlûkat arasında büyüdü. Daha çocukluğunda insanlar hakkında fenâ fikirler hâsıl etti. Genç olmadan evvel ihtiyarladı!

    Nihâyet Valery’nin hedef-i emeli şu oldu:

    Servet, unvân-ı asâlet!

    Mesâ‘isi hep bu emelini istihsâle münhasır idi.

    Kont F..’ye tesâdüfü de kasdî idi. Zîrâ kontun Ayestefanos’a geldiğini, pek zengin olduğunu haber almış, avdan ‘avdet-i zamânını tahmîn ile güzergâhına çıkmış idi. (Mustafa Reşid 1894: 13-14). 

Kaynakça


Bulut, Funda (2017). Türk Romanında Eğlence Kültürü (1860-1908). Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Karagülle, Fırat (2004). Ara Nesil Romanında Sosyal Muhteva. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Mustafa Reşit (1312/1894). Bir Kızın Hatası. İstanbul: Estepan Matbaası. 

Özarslan, Ersin (1994). Ara Nesil Edebiyatçısı ve Gazetecisi Mustafa Reşîd Bey Hayatı ve Eserleri. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Özcan, Recai (2008). Türk Romanında Aşk (1872-1900). Doktora Tezi. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi. 

Atıf Bilgileri


TUNÇ, Saliha. "BİR KIZIN HATASI (MUSTAFA REŞİT)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/bir-kizin-hatasi-mustafa-resit. [Erişim Tarihi: 29 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ÂSÂR-I MEŞÂHİR (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Öğr. Gör. Sefa Toprak
Görüntüle
2 MÜNTEHABÂT-I CEDÎDE I-II (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Dr. Gonca ARKON TEKİNEL
Görüntüle
3 SULTAN BAYEZİD-İ SÂNÎ YAHUT ELVÂH-I ZAFER (MEHMET CELAL) Mehmet Celal Akın ZENGİN
Görüntüle
4 MD4481 BEDÂYİ'U'L-İNŞÂ (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 FLORA (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Araş. Gör. Saliha TUNÇ
Görüntüle
6 ŞEHİT ONBAŞININ OĞLUNA VASİYETİ (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
7 TEZKÎR-İ MÂZÎ (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
8 YEİS YÂHUD BİR CÜRM-İ MEŞHÛD (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Araş. Gör. Dr. Fikri Kula
Görüntüle
9 BİR ÇİÇEK DEMETİ (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Araş. Gör. Saliha TUNÇ
Görüntüle
10 HAYF (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Araş. Gör. Dr. Fikri Kula
Görüntüle
11 GÖZYAŞLARI (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Araş. Gör. Saliha TUNÇ
Görüntüle
12 CÜZDANIMDAN BİR KAÇ YAPRAK (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
13 HAYAL-I ŞEBÂB (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Prof. Dr. Nuran Özlük
Görüntüle
14 SON SALON VE AŞK (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Araş. Gör. Saliha TUNÇ
Görüntüle
15 NEYYÎR (MUSTAFA REŞİT) Mustafa Reşit Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
16 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
17 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
18 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
19 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
20 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
21 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
22 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
23 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
24 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
25 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle