Halepli Edîb Efendi’nin (d. ?/? - ö. 1161/1748) hayırseverlik konusunda kaleme aldığı mensur hikâye. Müellif tarafından esere herhangi bir ad verilmemiştir. Cafer Mum, metnin girişindeki kıtada “nisâr-ı cûd”, tahkiye bölümünde ise üç yerde “bir içim su”, bir yerde de “bir içim su bahânesiyle” ifadelerinin kullanılmış olmasından hareketle esere Bir İçim Su Bahânesiyle Nisâr-ı Cûd adını vermiştir (2018: 201).

Esere aruzun “mefâ‘ilün fe‘ilâtün mefâ‘ilün fe‘ilün” kalıbıyla yazılmış ve yardımseverliği konu alan bir kıta ile giriş yapılmıştır. Bu kıta, hikâye için bir zemin olarak kullanılmış ve tahkiye bölümüne geçiş “vefkınca” ifadesi ile sağlanmıştır. Eserin tahkiye bölümü mensur olmakla birlikte ikisi Arapça, biri Farsça toplam üç beyit tazmin edilerek uygun bağlamlarda kullanılmıştır. Tahkiye bölümü kıssadan hisse hükmünde olan bir rubai ile bitirilmiştir. Burada nesirden şiire geçerken herhangi bir geçiş ifadesi kullanmak yerine şiirin redifinde “böyle gerek” denilerek hikâyenin tamamına işaret edilmiştir (Mum 2018: 201-203). Eserin yayınlanmış metninde (Mum 2018) yer almamakla birlikte, kendi kaleminden çıkan nüshanın sayfa kenarındaki boşluğa müellifin gazel nazım şeklini ve aruzun “mefâîlün mefâîlün mefâîlün mefâîlün” kalıbını kullanarak 7 beyit uzunluğunda bir manzume yazdığı ve bu manzumeyi de “Tetimme-i Makâle” notuyla eserine ilave ettiği anlaşılmıştır (Edîb [yz.]: 282a).

Hikâyenin olayları şöyle gelişir: Varlık sahibi bir hayırsever ferahlamak amacıyla şehirde dolaşırken güzel ve görkemli bir sarayla karşılaşır. Sarayı dışarıdan incelerken susuzluğunu gidermek için orada bulunanlardan bir içim su ister. İçeriye haber verilir ve bu önemli ziyaretçinin şanına lâyık elbiseler giydirdikleri güzel bir cariyenin elinde ve  değerli bir kap içerisinde ona su gönderirler. Hayırseverle cariye arasında karşılıklı övgülerle dolu bir sohbet gerçekleşir. Hayırsever ziyaretçi, sohbet arasında sarayın sahibini sorar. Onun aslında varlıklı bir kimse olduğunu fakat ihtiyaç sahiplerine yaptığı yardımlardan dolayı elinde olanı tüketince borçlanarak yardımlarını sürdürdüğünü, alacaklılara borçlarını ödeyemeyince de onlarla mahkemelik olup hapse atıldığını öğrenir. Hayırsever ziyaretçinin talebi üzerine alacaklıların isimleri ve borç miktarları bir deftere yazılarak kendisine verilir. O da bütün alacaklıların borçlarını ödemek suretiyle sarayın sahibini hapishaneden çıkartıp ailesine ve sarayına kavuşturur. (bk. Mum 2018: 210).

Süslü nesirle yazılmış olan hikâyede, Arapça ve Farsça kelimelerin, birbiriyle secili zincirleme tamlamaların ve çoğu terkipler yoluyla yapılan teşbih, istiare, teşhis, mübalağa, telmih gibi edebî sanatların çok fazla kullanılmasıyla külfetli nitelik kazanan bir nesir dili kullanılmıştır. Edîb’in hikâyede kullandığı nesir dili ve “secili” söyleyiş, Dîvân’ındaki külfetli şiir dili ve “cinaslı” söyleyiş ile paralellik göstermektedir.

Eser, Halepli Edîb Dîvânı’nın da içinde yer aldığı ve külliyat özelliği gösteren 5 yazma nüshanın 3’ünde yer almaktadır: İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi No: T124 (vr. 306b-307a), Milli Kütüphane Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu No: 382 (vr. 301a-302a), Kahire-Mısır Hidiv Kütüphanesi Arşiv No: 8654 (vr. 281b-282a). Bir İçim Su Bahânesiyle Nisâr-ı Cûd, Cafer Mum tarafından bir incelemeyle birlikte yayımlanmıştır (2018).

Müellifin biyografisi için bk. “Edîb, Halepli”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/edib-halepli