- Yazar Biyografisi (TEİS)
Kemâl, Kemâl-i Zerd, Sarıca Kemâl - Madde Yazarı: Doç. Dr. Mehmet Ulucan
- Eser Yazılış Tarihi:894/1488-89
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Tarih
- Yayın Tarihi:02/02/2022
BELÂGAT-NÂME (KEMÂL)
tarih kitabıKemâl, Kemâl-i Zerd, Sarıca Kemâl (d. ? - ö. 894/1488-89’ten sonra)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Şerefeddîn Fazlullâh el-Hüseynî el-Kazvînî’nin Farsça Târîh-i Mu’cem Fî-Âsâr-ı Mülûkü’l-Acem’inin Türkçe tercümesi. Eser, 894/1488-89’te tamamlanmıştır (Kesik 2013). Sarıca Kemâl, çevirisini, telif olarak görmüş ve ona yeni bir ad olarak Belâgat-nâme'yi vermiştir: "Bu hûbı kim düzetdüm cân içinde / Belâgat-nâmedür devran içinde // Belâgat-nâme vaz’ itdüm ana ad / Hudâyâ nâm-ı hayrın eyle âbâd" (Yıldırım ve Ulucan M 2019: 22). Mensur olarak kaleme alınmış olan eserde manzum parçalar da yer almaktadır. Belâgat-nâme’yi, pend-nâme ve siyaset-nâme örneği saymak mümkündür. Dinî-ahlakî-kahramanlık konulu eserin edebî değeri ön plandadır. Sarıca Kemâl, Belâgat-nâme’de; teorik bilgiler vermemiş belâgatin pratikteki karşılığını ortaya koymuştur. Eser, Türkçe, Arapça ve Farsça eş, mecaz, çok anlamlı, eş sesli kelimeler ve kelime gruplarının bir düzene göre sıralanması, türlü nesir uyum ve oyunlarının tekrarlanmasıyla ortaya çıkmıştır. Sarıca Kemâl’in şiirlerinde günümüzün sadeliği görülürken nesrinde birkaç kelimeyle ifade edilebilecek bir hususun, satırlar süren kelimelerle, kelime gruplarıyla, cümle ve cümleciklerle uzatıldığı görülmektedir (Yıldırım ve Ulucan 2019). Sanat yapma endişesiyle kaleme alınan metnin dili külfetli ve zor anlaşılır niteliktedir. Türk nesir edebiyatının zengin ve gelişmiş örneklerinden olan eserde edebî sanatlar, sıkça kullanılmıştır. Yazar, şiirdeki ustalığını, nesirde de ispatlamaya çalışmaktadır. Belâgat-nâme, Sinân Paşa’nın Tazarru'-nâme’siyle dil, üslup bakımından benzeşmektedir. Sarıca Kemâl, çağdaşı Sinân Paşa’nın Tazarru'-nâme'siyle başlayan inşa geleneğinin başat temsilcilerinden biridir. Sarıca Kemâl de bir seci, süslü nesir ve inşa ustası kabul edilebilir. Belâgat-nâme’nin “Süleymaniye Kütüphanesi, Kadızade Mehmed, Nu. 354; Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan, Nu. 1465; Berlin Devlet Kütüphanesi, Nu. 227” olmak üzere üç yazma nüshası vardır.
Belâgat-nâme'nin tenkitli metni yayımlanmıştır (Yıldırım ve Ulucan 2019).
Yazarın biyografisi için bk. “Kemâl, Kemâl-i Zerd, Sarıca Kemâl”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kemal-kemali-zerd-sarica-kemal
Eserden Örnekler
Der-Tevhîd ü Sitâyiş-i Cihân-âferîn Celle Şânuhu
Hudâ-yı kâr-ı her-bâlâ vü pestî
Hudâvend-i hıdîv-i cümle hestî
Nigâr-ârâ-yı çarh-ı lâciverdî
Benefşî-âsmân u verd-i zerdî
Tarâvet-bahş-ı sebz-i âsmânî
Nazâret-bahş-ı serv-i bûstânî
Gicenün rengin iden âbnûsî
Yüzini rûz-ı pîrûzun arûsî
...
Mensûr: Cevâhir-i mahâmid kim asdâf-ı deryâ-yı efâzilun âsârındandur sürâdıkât-ı âsitâne-i celâlün ezyâline îsâr ve le’âlî-i tahiyyât-ı hâmid kim âvâzî-i buhûr-ı ihsânun mü’essirât-ı mesâr-ı teyyârındandur ve bâb-ı mün’im-i Kerîmün serâ-perde-i cemâline nisâr olsun kim ebnâ-yı hâlîfe-i arza rasf-ı bünyân halîka-i îmân ve a’lâm-ı urz-ı ma’âlim-i beyân ve arz-ı garaz-ı alâyim-i tibyân ve isbâg-ı atâ vü isbâl-ı gıtâ ol ecell-i mütebehhicden müncelî vü fâyizdür ve burûk-ı zevârif-i avârif-i vücûdât ve şurûk-ı suver-i mevâ’id-i zârîfe-i kemâlât mevâdd-ı heyâkil-i mevcûdâta ulûhiyyet âfitâbınun sehâyib-i cûdından vâmızdur ve envâr-ı ayn-ı yakîn ve ebsâr-ı besâyir-i ehl-i temkîne kim deyâcîr-i evhâm u gıyâhib-i şukûk u zalâmun aslın mânend-i tebâşîr-i subh kâmi’dür ve nü’âs-ı gabâvetden münba’is olan levse vü keselün kudûretden ve nevma-i gavâyetden nâmî olan temattî-i cehlün dücâ-yı sıkletin mânend-i utâs-ı sabâh kâlidür. Ol matla’-ı vücûd-ı vâcibîden tâli’ olan nûrdan lâmi’dür kim “Allâhu nûru’s-semâvâti ve’l-arzi meselü nûrihi kemişkâtin fîhâ misbâhun” bir sultândur kim subuhât-ı setavât-ı celâlinün fezâsında Cebrâ’île aleyhi’s-selâm feth-i cenâh-ı kubh-ı cünâhdur kim... (Yıldırım ve Ulucan 2019: 27-28)
Kaynakça
Babinger, Franz (1982). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. (çev. Coşkun Üçok). Ankara: KTB Yay.
Bursalı Mehmed Tahir (2000). Osmanlı Müellifleri. 3 C. Ankara: Bizim Büro Yay.
Durmuş, İsmail (2007). “Türk Edebiyatı-Nesir”. İslâm Ansiklopedisi. C. 33. İstanbul: TDV Yay. 6-8.
Kesik, Beyhan (2013). “Kemâl, Kemâl-i Zerd, Sarıca Kemâl”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kemal-kemali-zerd-sarica-kemal [Erişim tarihi: 02.02.2022]
Tuman, Mehmet Nâil (2001). Tuhfe-i Nâilî. (hzl. C. Kurnaz ve M. Tatcı). Ankara: Bizim Büro Yay.
Sinan Paşa (2001). Tazarru’nâme. (hzl. M. Tulum). Ankara: MEB Yay.
Uzun, Mustafa (2007). “Türk Edebiyatı-Nesir”. İslâm Ansiklopedisi. C. 33. İstanbul: TDV Yay. 9-11.
Yıldırım, Ali ve M. Ulucan (2019). Belâgat-nâme. İstanbul: Kitabevi Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | DÎVÂNÇE (KEMÂL) | Kemâl, Kemâl-i Zerd, Sarıca Kemâl | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
| 2 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
| 3 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
| 4 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
| 5 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
| 6 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
| 7 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
| 8 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
| 9 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 10 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
| 11 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |