BAHRÜ'N-NASÂYİH (BÂLÎ)
nasihat konulu metin
Bâlî (d. ? - ö. ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


15. yüzyılda Menteşe Beyliği'nde yaşayan Bâlî'nin tercüme ettiği eser. Tezkirelerin yer vermediği Bâlî hakkındaki tüm bilgiler Bahrü’n-Nasâyih'tekilerle sınırlıdır. Bu risale, içinde manzumelerin de yer aldığı büyük kısmı mensur bir nasihatnamedir. Metnin tek nüshası İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Yazma Eserler Bölümünde 2303 numarada kayıtlı olup 79 varaktır. Bâlî, 871/1466 tarihinde Farsçadan tercüme ederek yazdığı eserinin Farsça aslının ve müellifinin adını belirtmemiştir. Kitabı Menteşe Sancak Beyi Mahmûd Bey’e sunmuştur. 

Bahrü’n-Nasâyih'in başında yer alan medhiyenin ardından yazılış tarihi, yazarı, tercüme bir eser olduğu belirtilmiştir. Metinde daha sonra kitabın sunulduğu Mahmûd Bey'in övüldüğü manzum kısım gelmektedir. Ardından risalenin bölümleri sıralanmış ve eser,  15 bölümde işlenen konularla devam etmiştir. Bu bölümler “Akıl, ilim, cehaleti yerme, söz söyleme adabı, hikmet, emsal ve nasihatler, dostluk ahvali, düşmanlığın zararı, çocuk eğitimi, beylerin işleri, beylere hizmet usulü, sabır ve acelecilik, iyiliğin yararları kötülüğün zararları, iyi ve kötü huyun neticeleri, sır saklamanın kuralları ile dünya, hırs ve tama” hakkındadır. 15 bölüm de genellikle "haslet" ve "kısım" olarak adlandırılan sayısı birbiriyle aynı olmayan alt başlıklarla ayrılmıştır. Ele alınan konular hikayelerle, iktibaslarla ve Türkçe, Arapça, Farsça şiirlerle zenginleştirilmiştir. Sonda müstensihin adının, istinsah tarihinin bulunduğu ve yine övgülerin yer aldığı hâtimeye yer verilmiştir. Metinde yer alan Türkçe şiirlerin büyük kısmı “mefâ'îlün mefâ'îlün fe'ûlün” vezni ile yazılmıştır. Eski Anadolu Türkçesinin dil özelliklerini gösteren eserde sade bir anlatım vardır.

Bahrü’n-Nasâyih üzerine Dilek Birlik bir yüksek lisans tezi hazırlamıştır (1999).

Eserden Örnekler


Bahrü’n-Nasâyih'ten

...

Sekiz yüzden aşup târîh-i hicret

Çü yetmiş birligile buldı şöhret


Bu sâl-i sa’d-sâ’at içre nâgâh

Zuhûra geldi bir hoş hikmetu'llâh


Diledi şark u garbun pâdişâhı

Bile ilimüzün hâlin kemâhî


Buyurdı bir özi vü sözi makbûl

Ola bu didügüm ma’nîye meşgûl


Kıla teftîş milk-i Mentaşayı

İde tahrîr her yohsul u bayı

...

Bâbu sânî ilm ü dâniş beyânındadur:

Ehl-i ma’rifet ve dâniş işleri dimişlerdür: Kim ki ma’rifetile mevsûf olmak dilerse gerekdür ki on haslet kendüye şi’âr u disâr idine. Evvel haslet oldur kim: Ârifüm diyene gerek kim kendi kusûrun bile, aybın göre. Bir kişi kendü aybını görmeyüp nefsini bî-ayb bile hemîşe ol ma’yûbdur. İkinci haslet: Ehl-i dâniş sohbetini özge tâ’ife sohbetinden nâfi' bilüp anlarun musâhabetine ragbetile mülâzemet ide. Üçünci haslet: Kendinün kuvvet-i tedbîrine ve hüsn-i re’yine i’timâd itmeye, belki ehl-i dânişden isti’ânetile meded taleb idüp meşvereti erbâb-ı ma‘rifet ve ehl-i hikmet ile ide. Dördünci haslet: Söz söyledügi vaktın söyleyeceği sözden menfa‘at zâhir olacagın bilmedin söylemeye ve menfa‘at zâhir olacak sözi dirîg itmeye, söyleye. (Birlik 1999: 38, 11, 56)

Kaynakça


Birlik, Dilek (1999). Bâlî’ni Bahru’n-Nasâyih’i Giriş-Transkripsiyonlu Metin-Dizin. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Herkmen, Dilek. "BAHRÜ'N-NASÂYİH (BÂLÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/bahru-n-nasayih-bali. [Erişim Tarihi: 19 Mayıs 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
2 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
3 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
4 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
5 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
6 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
7 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
8 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
9 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
10 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle