- Yazar Biyografisi (TEİS)
Bâlî - Madde Yazarı: Doç. Dr. Dilek Herkmen
- Eser Yazılış Tarihi:871/1466
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Diğer
- Yayın Tarihi:13/05/2022
BAHRÜ'N-NASÂYİH (BÂLÎ)
nasihat konulu metinBâlî (d. ? - ö. ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
15. yüzyılda Menteşe Beyliği'nde yaşayan Bâlî'nin tercüme ettiği eser. Tezkirelerin yer vermediği Bâlî hakkındaki tüm bilgiler Bahrü’n-Nasâyih'tekilerle sınırlıdır. Bu risale, içinde manzumelerin de yer aldığı büyük kısmı mensur bir nasihatnamedir. Metnin tek nüshası İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Yazma Eserler Bölümünde 2303 numarada kayıtlı olup 79 varaktır. Bâlî, 871/1466 tarihinde Farsçadan tercüme ederek yazdığı eserinin Farsça aslının ve müellifinin adını belirtmemiştir. Kitabı Menteşe Sancak Beyi Mahmûd Bey’e sunmuştur.
Bahrü’n-Nasâyih'in başında yer alan medhiyenin ardından yazılış tarihi, yazarı, tercüme bir eser olduğu belirtilmiştir. Metinde daha sonra kitabın sunulduğu Mahmûd Bey'in övüldüğü manzum kısım gelmektedir. Ardından risalenin bölümleri sıralanmış ve eser, 15 bölümde işlenen konularla devam etmiştir. Bu bölümler “Akıl, ilim, cehaleti yerme, söz söyleme adabı, hikmet, emsal ve nasihatler, dostluk ahvali, düşmanlığın zararı, çocuk eğitimi, beylerin işleri, beylere hizmet usulü, sabır ve acelecilik, iyiliğin yararları kötülüğün zararları, iyi ve kötü huyun neticeleri, sır saklamanın kuralları ile dünya, hırs ve tama” hakkındadır. 15 bölüm de genellikle "haslet" ve "kısım" olarak adlandırılan sayısı birbiriyle aynı olmayan alt başlıklarla ayrılmıştır. Ele alınan konular hikayelerle, iktibaslarla ve Türkçe, Arapça, Farsça şiirlerle zenginleştirilmiştir. Sonda müstensihin adının, istinsah tarihinin bulunduğu ve yine övgülerin yer aldığı hâtimeye yer verilmiştir. Metinde yer alan Türkçe şiirlerin büyük kısmı “mefâ'îlün mefâ'îlün fe'ûlün” vezni ile yazılmıştır. Eski Anadolu Türkçesinin dil özelliklerini gösteren eserde sade bir anlatım vardır.
Bahrü’n-Nasâyih üzerine Dilek Birlik bir yüksek lisans tezi hazırlamıştır (1999).
Eserden Örnekler
Bahrü’n-Nasâyih'ten
...
Sekiz yüzden aşup târîh-i hicret
Çü yetmiş birligile buldı şöhret
Bu sâl-i sa’d-sâ’at içre nâgâh
Zuhûra geldi bir hoş hikmetu'llâh
Diledi şark u garbun pâdişâhı
Bile ilimüzün hâlin kemâhî
Buyurdı bir özi vü sözi makbûl
Ola bu didügüm ma’nîye meşgûl
Kıla teftîş milk-i Mentaşayı
İde tahrîr her yohsul u bayı
...
Bâbu sânî ilm ü dâniş beyânındadur:
Ehl-i ma’rifet ve dâniş işleri dimişlerdür: Kim ki ma’rifetile mevsûf olmak dilerse gerekdür ki on haslet kendüye şi’âr u disâr idine. Evvel haslet oldur kim: Ârifüm diyene gerek kim kendi kusûrun bile, aybın göre. Bir kişi kendü aybını görmeyüp nefsini bî-ayb bile hemîşe ol ma’yûbdur. İkinci haslet: Ehl-i dâniş sohbetini özge tâ’ife sohbetinden nâfi' bilüp anlarun musâhabetine ragbetile mülâzemet ide. Üçünci haslet: Kendinün kuvvet-i tedbîrine ve hüsn-i re’yine i’timâd itmeye, belki ehl-i dânişden isti’ânetile meded taleb idüp meşvereti erbâb-ı ma‘rifet ve ehl-i hikmet ile ide. Dördünci haslet: Söz söyledügi vaktın söyleyeceği sözden menfa‘at zâhir olacagın bilmedin söylemeye ve menfa‘at zâhir olacak sözi dirîg itmeye, söyleye. (Birlik 1999: 38, 11, 56)
Kaynakça
Birlik, Dilek (1999). Bâlî’ni Bahru’n-Nasâyih’i Giriş-Transkripsiyonlu Metin-Dizin. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
2 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
3 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
4 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
5 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
6 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
10 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |