ANONİM ŞİBANÎ-NÂME
Mensur Biyografi, Oğuz-name, Cengiz-name
Anonim

ISBN: 978-9944-237-87-1


Şiban Han’ın hayatını ve şeceresini konu edinen mensur eser. Yazarı bilinmemektedir. Eserde Şibanîlerin son hanı II. Abdullah’tan da bahsedildiği için 16. yüzyılın son çeyreğinde -1583-1598 yılları arasında- yazıldığı tahmin edilmektedir. Sonunda yer alan “temmetü’r-risâle-i şerîfe fî vilâyet-i Buhârâ” kaydından ise Buhara’da tamamlandığı anlaşılmaktadır.

Anonim Şibanî-nâme’nin bilinen iki nüshası vardır. İlki Petersburg Bilim Akademisi Asya Müzesinde 591 numarada, diğeri ise Kazan Üniversitesi Kütüphanesinde 101 numarada kayıtlıdır. Başında iki bölümden oluştuğu bilgisi yer alsa da esasında eser üç bölümden müteşekkildir. İlk bölümde Hz. Nuh ve nesli anlatıldıktan sonra Oğuz Han’dan Alankova’ya kadarki devir ele alınmıştır. İkinci bölümde Kongrat kavmi ile Cengiz Han’a kadar Türk-Moğol boylarının tarihi anlatılmıştır. Bu iki bölüm Reşîdüddin’in Câmîü’t-Tevârih’inin kimi kısımlarının çevirisi olarak nitelendirilebilir. Eserin üçüncü bölümünde ise dedesi Ebu’l-Hayr Han’dan itibaren Şiban Han, girdiği mücadeleler, savaşları ve nesli hakkında bilgi verilir. Şibanîlerle ilgili bu bölümü aynı ya da farklı bir kişinin sonradan eklediği düşünülmektedir (Karasoy ve Toker 2005: 28-35).

Eser, ilk kez Berezin tarafından 1849 yılında Kazan’da yayımlanmıştır. Bu çalışma Petersburg Bilim Akademisi Asya Müzesi’ndeki nüsha esas alınarak yapılmıştır. Şeybaniada. İstoriya Mongolo- Tyurkov na Dcagatayskom Dialekt adlı çalışma; ön söz, Rusça tercüme, açıklamalar, ekler, dizin, doğru-yanlış cetveli ve matbu Arap harfli metin bölümlerinden oluşmaktadır (Berezin 1849). Türkiye’de ise Türklerde Şecere Geleneği ve Anonim Şibanî-nâme adıyla Yakup Karasoy ve Mustafa Toker tarafından yayımlanmıştır (2005). Çalışmanın ilk üç bölümünde sırasıyla Türklerde şecere geleneği, Şibanî-nâmeler; Şibanîler ve dönemin siyasi-sosyal durumundan bahsedilmiştir. Sonraki bölümde metin Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Eserin sonunda yer alan Arap harfli bölüm, Berezin yayınının sonundaki matbu metnin Konya Mevlana Kütüphanesi İhtisas 2215 numaradaki nüshasının tıpkıbasımıdır. Çalışmanın sonunda ayrıca özel isimler dizini bulunmaktadır (Karasoy ve Toker 2005).

Eserden Örnekler


Bu kün tangla alurga tigürgende Bilgüt omaglık Nûr Saîd Bikning oglı Muhammed Sâlih Bik kaçıp kilip aytıp turur kim Bâkî Tarhan Buhârâdın on ming kişi birle Sultân Alî Mîrzâga kömek kile turur. Kala-i Debûsîga tüşkenni bilip Muhammed Şibanî Han Semerkanddın utru kilip tururlar. Kala-i Debûsîga Bâkî Tarhan arka birip sunı alıp yasap turganda namâz-ı dîger vaktinde Han köp kişini kırıp turur. Bâkî Tarhan kaçıp kalaga kirip turur. Muhammed Şibanî Han Bâkî Tarhannı kalada salıp Buhârâ üstige yürüp feth kılıp tururlar. Basa Karakölni Hamza Sultânga birip Semerkand üstige yürüp tururlar. Andın song Karaköl ili Hamza Sultânnıng üç kişisini tutup yagıkıp tururlar. Andın song Semerkanddın kaytıp Kürekde Bâkî Tarhannı basıp yanıp Karaköl kilip turur. Ol ilning günâhların bagışlap köp nasîhatler kılıp turur (Karasoy ve Toker 2005: 171).

Kaynakça


Karasoy, Yakup ve Mustafa Toker (2005). Türklerde Şecere Geleneği ve Anonim Şibanî-nâme. Konya: Tablet Kitabevi.

Berezin, İlya Nikoloyeviç (1849). Şeybaniada İstoriya Mongolo-Tyurkov na Dcagtayskom Dialekt. Kazan.

Atıf Bilgileri


Evirgen, Arife Ece. "ANONİM ŞİBANÎ-NÂME". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/anonim-sibani-name-tees-1976. [Erişim Tarihi: 21 Aralık 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TÂRÎH-İ REŞÎDÜDDÎN / TÂRÎH-İ REŞÎDÎ Mîrzâ Haydar Duglat Mîrzâ Muhammed Haydar Köregan b. Muhammed Hüseyin b. Muhammed Haydar b. Emir-i Kebîr Saîd Ali b. Emir Ahmed b. Hudaydad b. Emir Bulacı Doç. Dr. rabia şenay şişman
Görüntüle
2 CİHÂN-NÂME MÎRZÂ MUHAMMED HAYDAR KÖREGAN, Haydar Mîrzâ Duglat, Mirza Muhammed Haydar Duğlat Dr. NURAY TAMİR
Görüntüle
3 BAHRÜ’L-HÜDÂ (ŞÎBÂNÎ) ŞÎBÂNÎ Doç. Dr. rabia şenay şişman
Görüntüle
4 ARÛZ RİSÂLESİ (BABUR) Babur , Gâzî Zahîreddîn Muhammed Dr. Duygu Koca
Görüntüle
5 BÂBUR-NÂME/VEKÂYÎ (BABUR) Babur, Gazi Zahîrüddin Muhammed Dr. NURAY TAMİR
Görüntüle
6 DÎVÂN (BABUR) Babur , Gazi Zahîrüddîn Muhammed Dr. NURAY TAMİR
Görüntüle
7 DÎVÂN/DÎVÂN-I TÜRKÎ-Yİ BAYRAM HAN/ HAN-I HANÂN (BAYRAM HAN) Bayram Han Dr. ilhame gültekin
Görüntüle
8 GÜL Ü BÜLBÜL (BORA GAZİ GİRAY HAN) Bora Gazi Giray Han Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
9 FARSÇA DÎVÂN (EMÂNÎ) Emânî, Muhammed Beg Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
10 MAHMÛD VE AYAZ (ENÎSÎ) Enîsî, Yol Kulu Beg Şamlu Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle