Nev‘î-zâde Atâyî’nin hamsesini oluşturan mesnevilerin ilkidir. Nev‘î-zâde eserinin adını Âlem-nümâ koyduğunu belirtse de Sâkî-nâme adıyla şöhret bulmuştur. Eser, 1617 yılında I. Ahmed’e sunulmak üzere kaleme alınmıştır. Esere yapılan eklemelerle 1621 tarihindeki Lehistan Seferi’nden sonra II. Osman’a sunulmuştur.

Mütekârib bahrinin “fe’ûlün fe’ûlün fe’ûlün fe’ûl” kalıbıyla yazılan eser 1569 beyit uzunluğundadır. Metin içerisinde mesnevi dışında “mefâ‘îlün mefâ‘îlün mefâ‘îlün mefâ‘îlün” vezninde Nev‘î’ye ait bir gazel ve ahreb kalıplarında yazılmış 12 tane de rubai yer almaktadır.

Toplam 24 başlık altında tanzim edilen Âlem-nümâ tevhid, münâcât, naat ve miraciyye ile başlar (Kuzubaş 2009: 33). Bunları padişahın övgüsü ve Lehistan Seferi ile ilgili bölümler takip eder. 72 beyitlik sebeb-i telif bölümünde şair ve rindlerden oluşan bir sahnede Anadolu ve İran şairlerini karşılaştırır. Gazel sahasında Rum şairlerinin Acem şairlerini geçtiklerini fakat mesnevi sahasında henüz geride olduklarını belirtir. Onlara üstünlük sağlamak için eski efsanelerin dışında bir şeyler yazmak gerekir. Mecliste yer alanlardan Kaf-zâde Fâyizî bu işi en iyi Atâyî’nin yapabileceğini söyler. Atâyî itiraz etse de mecburen bu işi kabul eder.(Kortantamer 1997: 167) Telif sebebiyle ilgili bölümde Kaf-zâde gibi bir isme yer vermesi ve dile getirdiği hususlarla Atâyî gerçeklik zemininde kurguladığı orijinal bir eser iddiasında bulunmuştur. Bu ifadeler Osmanlı mesnevi geleneğinin idealini yansıtması bakımından da değerlidir (Tezcan 2010: 59). Âlem-nümâ’nın sebeb-i teliften sonraki bölümleri sırasıyla şunlardır: Zamandan Şikâyet, Hisar, Boğaz ve Rumeli Kalesi, Sâkîye Sesleniş, Sıfat-ı Mey, Sıfat-ı Tâk, Sıfat-ı Hum, Sıfat-ı Câm, Sıfat-ı Pîr-i Mugân, Sıfat-ı Meyhâne, Mugannî ve Saz Çeşitleri, İşret Gecesi, Mum, Sabah Eğlencesi, Sıfat-ı Arak, Tabibi Ayıplama, Tütün ve Tütün Ürünlerini Ayıplama, Erbab-ı Keyfi Ayıplama, Bahar, Temmuz, Sonbahar, Kış, Zamanın Faniliği, Sıfat-ı Dil, Sıfat-ı Ak, Sonuç ve Övünme, Kasemiyyât, Son Söz ve Dua (Kuzubaş 2009: 33).

İçkinin ve içki meclisine ait unsurların gerçekçi bir şekilde anlatıldığı eser klasik şiirde ele alınan eğlence meclisinin havasını yansıtmaktadır. Bununla birlikte anlatılan unsurların zaman zaman tasavvufî anlamları da çağrıştırdığı görülür. Mesnevide karşımıza çıkan II. Osman’ın Lehistan Seferi ile ilgili bölümde yapılan tasvirlerle de adeta tarihî bir vesika hükmündedir. İstanbul’un farklı muhitlerinin, eğlence ve gündelik hayatının aksettirildiği beyitlerle kültür tarihi bakımından önemli bir kaynak niteliğindedir. Eser doğu edebiyatlarının ortaklaşa kullandığı eğlence meclisi unsurlarını özgün ifadelerle yeniden yorumlaması ve millî motiflerle süslenmiş yerli mekânları ele alması bakımından önem arz etmektedir (Kuzubaş, 2009: 224-225).

İstanbul Türkçesinin şiir diline uygulanışında başarılı bir örnek olan Âlem-nümâ’nın oldukça sevildiği anlaşılmaktadır. Büyük çoğunluğu hamse içinde yer alıp müstakil olarak da istinsah edilen eserin kırktan fazla yazma nüshası bulunmaktadır. Eser, Muhammet Kuzubaş tarafından yayımlanmıştır (2009).

Şairin biyografisi için bk. "Atâyî, Nev'î-zâde". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/atai-nevizade