Griboyedov’un 1831 yılında yayımlanan, Mizancı Murad’ın çevirisini yaptığı oyunu. Dönemin Moskova sosyetesinin, bürokratların, memurların ve onların Batı tutkunluğuyla çarpıklaşmış hayatlarının anlatıldığı Akıldan Belâ, bir aşk hikâyesi çerçevesinde kurgulanmıştır. Griboyedov’un kaleminden çıkmış tek oyun olan eser, kendisi ile benzer yaşayış ve karakter özelliklerine sahip olan başkahraman Aleksandr (Çatski)’ın etrafında gelişir.

Oyun, dönemin önemli bir diplomatı olan Griboyedov’un yurtdışı görevlerinden birinin dönüşünde bir sosyete balosunda yaşadığı olayların benzeridir. Baloda sosyetenin Avrupa hayranlığını görünce kalabalığa önemli bir konuşma yapar. Bu esnada orada bulunanlardan biri onun deli olduğu söylentisini tüm sosyeteye yayar. Griboyedov bunun üzerine intikam amaçlı bir komedi yazmaya karar verir ve bu komedide sosyeteyi hicveder. Oyun,Griboyedov’un bu baloda yaşadıklarının ironik bir biçimde yansımasıdır. Üç yıldır dünyayı dolaşan başkahraman Aleksandr, Moskova’ya döndüğünde birlikte büyüdüğü çocukluk aşkı Sofya’ya açılmak ve onun kalbinde birinin olup olmadığını anlamak için evine gider. Sofya; o sırada, babası Famusof’un kâtibi Molçalin’e gönlünü kaptırmıştır ve gizli bir birliktelik yaşamaktadır. Famusof bu ilişkiyi sezdiğinde kızına ahlak dersleri vermeye çalışsa da kendisi de, evde yaşanan her şeyden haberdar olan hizmetçi Liza’ya sarkıntılık etmektedir. Fakat kızını bu anlamda onaylamamasının bir diğer sebebi de Sofya’yı sırf mevkiinden dolayı abartılı bir hayranlık duyduğu Miralay Iskaluzob ile evlendirmek istemesidir. Aleksandr’ın ziyareti esnasında Molçalin’in attan düşmesi, onun Sofya’nın duygularını kısmen anlamasına yol açar. Emin olmak için akşam Famusof’un evinde gerçekleşen baloya katılan Aleksandr, bu esnada Fransız hayranı, mevki düşkünü, çarpık bir düzene kendini kaptırmış Moskova sosyetesiyle tanışır ve herkesi eleştirmeye başlar. Onun bu iğnelemelerinden bunalan Sofya, Aleksandr’ın aklının pek yerinde olmadığını söylediğinde bu söz bir anda değişip dönüşerek Aleksandr’ın deli olduğu yönünde balo davetlileri arasında büyür. Bunun üzerinde kafa yoran davetliler, deliliğe eğitimin ve kitapların sebep olduğu konusunda ortak bir karara varır. Balonun sonunda Famusof’un evine gizlenen Aleksandr, Sofya’nın Molçalin’le yaşadığı birlikteliği öğrenmekle birlikte onun aslında Sofya’yı değil Liza’yı sevdiğini o sıra, hizmetçi kıza sarkıntılık yaparken görüp öğrenir. Onunla birlikte gizli gizli olanları izleyen Sofya, derhal Molçalin’i evden kovarken Aleksandr da, kalbini vermek üzere böyle üçkâğıtçı bir adamı seçtiği için Sofya’dan vazgeçer.

Oyun, 1831 yılında Estonya Tallin’de ilk olarak Almanca basılmış, 1833 yılında Rusça olarak yayımlanması ise düzeni eleştiren bölümleri sansürlendikten sonra gerçekleşmiştir. Sansürsüz olarak ancak 1875 yılında basılan oyun, Griboyedov’un gittiği salonlarda ve toplantılarda topluluklara okumasıyla ün kazanır ve yıllar sonra basıldığında, dönemin aydın çevresi tarafından çoktan bilinip övülen bir eser hâline gelmiştir.

1300/1884 yılında Mizancı Murad’ın çevirisiyle Türk edebiyatına kazandırılan Akıldan Belâ, Rus edebiyatından Türkçeye çevrilen ilk eserler arasındadır. Kafkasyalı olması sebebiyle Rus okullarında okuyan ve Rusçaya iyi düzeyde hâkim olan Mizancı Murad’ın Türkçeye tercüme ettiği tek eserin Akıldan Belâ oyunu olması, onun kendini hem Griboyedov ile hem de Griboyedov’un bir yansıması olan Aleksandr karakteriyle özdeşleştirmesi şeklinde yorumlanmıştır. Mizancı Murad, eserin mukaddimesinde Griboyedov’u “bulunduğu cem’iyetin en ziyâde korktuğu efkâr ve etvâr sahibi” bir aydın olarak tanımlar.

Yazarın biyografisi için bk. "Mizancı Murad". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/murat-mizanci