- Yazar Biyografisi (TEİS)
Azîz, Abdülazîz bin Hoca Sâdeddîn (ö. 1027/1618) - Madde Yazarı: Doç. Dr. Fatih Koyuncu
- Eser Yazılış Tarihi:1612
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Siyasetname
- Yayın Tarihi:18/02/2022
AHLÂK-I SULTÂN AHMEDÎ/AHLÂK-I MUHSİNÎ TERCÜMESİ (AZÎZ)
ahlâk kitabıAzîz, Abdülazîz bin Hoca Sâdeddîn (ö. 1027/1618)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Hüseyin Vâiz-i Kâşifî (ö.1505)'nin 900/1495 yılında kaleme aldığı Ahlâk-ı Muhsinî'ye Abdülazîz bin Hoca Sâdeddîn tarafından 1612 yılında yapılan Türkçe tercüme.
Hüseyin Baykara’nın oğlu Ebu’l-Muhsin Mirza adına kaleme alınan eser yazıldığı tarihten itibaren rağbet görmüş ve birçok dile tercüme edilmiştir. Bir siyasetname örneği olan eserde tevazu, tevekkül, sabır, hayâ, iffet, siyaset ve şükür gibi kırk kavram bahis konusu edilmiştir. Ele alınan meseleler ayet, hadis, atasözü, kıssa ve manzum parçalarla izah edilmeye çalışılmıştır.
Sultan I. Ahmed (ö.1617), Farsça bilmeyenlerin de bu eserden istifade etmesi için Hacı Mustafa Ağa isminde bir zatın vasıtasıyla Hoca-zâde’den, Ahlâk-ı Muhsinî’yi herkesin anlayabileceği bir dille yeniden tercüme etmesini istemiştir. Sultan, ayrıca bu kitapta kendi ahlakının da anlatılmasını arzu etmiştir. Hoca-zâde Abdülaziz (ö.1618), Sultan I. Ahmed'in emri üzerine 1612 yılında Ahlâk-ı Muhsinî’yi Ahlâk-ı Sultân Ahmedî adıyla çevirmiştir. Eserde bahsi geçen ahlaki değerler I. Ahmed’e yakıştırılmış ve onun vasıfları övülmüştür. Örneğin, “İbâdet” bâbında I. Ahmed’in ibâdete verdiği önemden bahsedilmiştir. Esere bunun dışında çok fazla müdahale olmamış, metnin aslına sadık kalınmaya çalışılmıştır. Müellif metnin giriş bölümünde sanatlı bir üslup kullanmış ve secilere yer vermiştir. Eserinde daha çok orta nesri tercih eden yazarın akıcı bir dili vardır.
Ahlâk-ı Sultân Ahmedî üzerine Hüseyin Altınpay (2008), Osman Peker (2010), Semra Çörekçi (2012) ve Muhammet Dilek (2014) dört yüksek lisans tezi hazırlanmıştır.
Yazarın biyografisi için bk. “Azîz, Abdülazîz bin Hoca Sâdeddîn”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/aziz-abdulaziz-bin-hoca-sadeddin
Eserden Örnekler
Rivâyet olınur ki, kutb-ı dâ’ire-i metâlib mihver-i küre-i ashâb-ı menâkıb, esedu’llâhi’l-gâlib ‘Ali bin Ebî Tâlib, kerrema’llâhu vechehu hazretleri zamân-ı hilâfetlerinde evkât-ı huceste-sâ‘atlerin tevzî‘ buyurup gündüzin mühimmât-ı halâyıka iştigâl, giceler ‘ale’l-ittisâl hidmet-i Hâlık’da şem‘-i ‘ibâdet ü tâ‘atı fetîle-i celîle-i ihlâs ile işti‘âl iderler idi. Mukarrebînden ba‘zılar: “Yâ emîre’l-mü’minîn, kendinüze niçün tâ bu mertebe renc ü zahmet ve ta‘ab ü meşakkat virürsüz, ne gündüzler huzûr u âsâyiş ve ne giceler istirâhat ü ârâmiş idersüz?” didüklerinde cevâb-ı savâb buyurup: “Eger gündüzin kendü huzûruma meşgûl olsam, vedâyi‘-i Hak ve bedâyi‘-i melik-i mutlak olan ra‘iyyet zâyi‘ olur, eger gicelerde ‘ibâdeti ‘âdet itmeyüp huzûr u istirâhat itsem, rûz-ı kıyâmet ihmâlüm mûcib-i hasret ü nedâmet olur. İmdi, gündüzin mühimmât-ı halâyıkda kemer-i hidmeti dermiyân ve safâ-yı bâl ile giceler kandîl-i ‘ibâdet-i Melik-i Celîl’i fürûzân idüp ‘ale’l-ittisâl hidmet-i ‘Azîz-i Zü’l-celâl iderüm.” buyurdılar.” (Hocazâde Abdülaziz. Ahlâk-ı Sultan Ahmedî. Süleymaniye Kütüphanesi. Fatih3467. vr.12a-12b.)
Kaynakça
Altınpay, Hüseyin (hzl.)(2008). Hocazâde Abdülaziz Efendi Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi Fatih Ktp. 3467 (1A-60B). Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi.
Ceyhan, Âdem (2011). Hazret-i Ali’nin Yüz Sözü Gül-i Sad-berg. İstanbul: Buhara Yay.
Ceyhan, Âdem (2014). “Azîz, Abdülazîz bin Hoca Sâdeddîn”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/aziz-abdulaziz-bin-hoca-sadeddin [Eerişim tarihi: 10.02.2022].
Çörekçi, Semra (hzl.)(2012). A Tribute to Kingly Virtues of Sultan Ahmed I (r:1603-1617): Hocazade Abdülaziz Efendi (d.1618) and His Ahlak-ı Sultan Ahmedi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Şehir Üniversitesi.
Demirkol, Murat (hzl.)(2019). Ahlâk-ı Muhsinî Kâşifî’nin Ahlâk Kitabı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.
Dilek, Muhammet (hzl.)(2014). Hocazâde Abdülaziz Efendi'nin Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi (Süleymaniye Ktp. Fatih Bl. No. 3467, vr.166a-277b). Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi.
Hocazâde Abdülaziz. Ahlâk-ı Sultan Ahmedî. Süleymaniye Kütüphanesi. Fatih 3467.
Karaismailoğlu, Adnan (1999). “Hüseyin Vâiz-i Kâşifî”. İslam Ansiklopedisi. C. 19. İstanbul: TDV Yay. 16-18.
Koyuncu, Fatih (hzl.)(2019). Enîsü'l-Ârifîn Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi (İnceleme-Tenkitli Metin). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.
Mehmed Ali Aynî (1939). Türk Ahlâkçıları. İstanbul.
Peker, Osman (hzl.)(2010). Hocazâde Abdülaziz Efendi ve Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi (İnceleme- Metin vr. 61a-165b). Yüksek Lisans Tezi. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi.
Turğut, Murat (2021). "Türk Edebiyatı’nda Ahlâk-ı Muhsinî Tercümeleri". Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi 4: 82-92.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | MİFTÂHU'S-SA'ÂDE FÎ KAVÂ'İDİ'S-SİYÂDE TERCÜMESİ (AZÎZ) | Azîz, Abdülazîz bin Hoca Sâdeddîn | Araş. Gör. Dr. enes ilhan |
Görüntüle | ||
| 2 | GÜL-İ SAD-BERG /SAD-KELİME-İ İMÂM ALÎ TERCÜMESİ (AZÎZ) | Azîz, Abdülazîz bin Hoca Sâdeddîn | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
| 3 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
| 4 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
| 5 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
| 6 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
| 7 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
| 8 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
| 9 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 10 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 11 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
| 12 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |