- Yazar Biyografisi (TEİS)
Firâkî - Madde Yazarı: Doç. Dr. Fatih Koyuncu
- Eser Yazılış Tarihi:1550
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:09/02/2022
AHLÂK-I MUHSİNÎ TERCÜMESİ (FİRÂKÎ)
ahlâk kitabıFirâkî (d. ?/? - ö. ?/?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Hüseyin Vâiz-i Kâşifî’nin Ahlâk-ı Muhsinî isimli eserinin Firâkî tarafından yapılan tercümesi. Yazıldığı dönemden itibaren rağbet gören ve birçok dile tercüme edilen bu eserin Türk edebiyatında bilinen ilk tercümesi Firâkî Abdurrahman Çelebi tarafından yapılmıştır. Âşık Çelebi’nin “Kürsî’de Hüseyn Vâiz’dir, nazmda Asmâi ve Câhız’dır” diye tanıttığı Firâkî, Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi'ni 1550 yılında tamamlamış ve o dönemde Kütahya’da bulunan Şehzâde Bayezid’e sunmuştur. Yazar, toplumunda Farsça bilmeyenlerin de Ahlâk-ı Muhsinî’den istifade etmesi gerektiğini düşünerek bu eseri Türkçeye aktarmıştır.
Firâkî içerisinde ibadet, şükür, siyaset, sabır ve firaset gibi kırk kavramın konu edildiği Ahlâk-ı Muhsinî’yi çevirirken esere bazı küçük ilavelerde bulunmuştur. Eserin giriş kısmında Şehzade Bâyezid için yazılan bir kaside mevcuttur. Müellif, “Sehâvet” babında Şehzade Bâyezid’in cömert oluşundan bahsetmiş, “Firâset” bölümünde Hamdullah Hamdî’nin Kıyâfet-nâmesi’nden faydalanmıştır. Eserin sonunda da mütercimin yazdığı Kalem Kasidesi bulunmaktadır.
Firâkî, eserini kaleme alırken genel olarak orta nesri tercih etmiştir. Eserin dili giriş bölümünde özellikle de Şehzade Bâyezid’in övgüsünün yapıldığı kısımlarda süslü nesre yaklaşmıştır. Müellif, deyim ve atasözlerine sıkça yer vermiştir. Firâkî’nin bu eseri Anadolu sahasında bilinen ilk Ahlâk-ı Muhsinî tercümesi olması bakımından önemlidir.
Mehmet Avçin eserin bir bölümü üzerine yüksek lisans tezi hazırlamış ve daha sonra eseri neşretmiştir (2011).
Şairin biyografisi için bk. “Firâkî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/firaki
Eserden Örnekler
“Hikâyet olınur ve rivâyet kılınur, esedu’llâhi’l-gâlib a‘nî bihî Emîrü’l-müʼminîn ‘Ali bin Ebî Tâlib’den ki zamân-ı hilâfet ve âvân-ı hükûmetlerinde tevzî‘-i evkât eyleyüp sâ‘at-i rûz-ı pîrûzların mesâlih-i berâyâ husûsâ husûl-i metâlib-i re‘âyâya sarf idüp ‘inân-ı Düldül-i himmetlerin savb-ı tâ‘at-i Mevlâ ve cânib-i ‘ibâdet-i Hudâ’ya münsarif kılmışlar idi, ma‘a hâzâ ihyâ-yı leyle meşgûl olmışlar idi. İttifâk ol esnâda ahbâbdan biri tekellüfden berî olup hazretlerine keyfiyyet-i ahvâlden suʼâl kılup: “Gündüz izdihâm-ı havâss u ‘avâmdan âsâyişe mecâlinüz ve giceler tâ‘at-ı Hudâ ve ‘ibâdet-i Mevlâya kesret-i iştigâlden ferâg-ı bâlinüz yok?” diyü sordı. Hazret-i velâyet-penâh u kerâmet-intibâh dahi şöyle cevâb-ı bâ-savâb virdiler ki…”(Firâkî. Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinî. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi. Nu: TY 3773. vr. 12b)
Kaynakça
Avçin, Mehmet (2011). Terceme-i Ahlâk-ı Muhsînî (1b – 99a)(İnceleme – Metin). Yüksek Lisans Tezi. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi.
Avçin, Mehmet (2011). Firâkî Abdurrahman Çelebi ve Terceme-i Ahlâk-ı Muhsînî. Bursa: Dört Renk Yay.
Avçin, Mehmet (2012). “Bir Siyasetnâme Olarak Ahlâk-ı Muhsinî”. Turkish Studies 7/12: 145-160.
Er, Şaban (2013). Se’âdetnâme Yavuz Sultan Selîm Hân ve Kânûnî Sultân Süleymân Hân’ın Gazâları, Kütahyalı Firâkî Abdurrahmân Çelebi. İstanbul: Kutup Yıldızı Yay.
Firâkî. Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinî. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Ktp. Nu: 27596.
Firâkî. Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinî. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Ktp. Nu: TY 3773.
Firâkî. Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinî. Mısır Milli Ktp, Tasavvufı Türkî, Nu:21.
Firâkî. Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinî. Süleymaniye Ktp, Reşid Efendi Bölümü. Nu:1077.
Firâkî. Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinî. Topkapı Müzesi Saray Ktp, Revan Bölümü. Nu:393.
İmamoğlu, Ragıp (1965). İyilerin Ahlâkı. Ankara: Doğuş Matbaası.
İsen, Mustafa (haz.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.
Karaismailoğlu, Adnan (1999). “Hüseyin Vâiz-i Kâşifî”. İslam Ansiklopedisi. C. 19. İstanbul: TDV Yay. 16-18.
Kayabaşı, Bekir (haz.) (1997). Kaf-zâde Fâizî, Zübdetü’l-Eş‘âr. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
Kılıç, Filiz (haz.) (2010). Âşık Çelebi Meşâirü’ş- şuarâ. İstanbul: İstanbul Araştırma Enstitüsü Yay.
Komisyon (1979). “Firâkî”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C 3. İstanbul: Dergâh Yay. 237.
Koyuncu, Fatih (2015). “Ahlâkî Eğitim Rehberi Olarak Azmî Pir Mehmed'in Enîsü'l-Ârifîn'i”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi/The Journal of İnternational Social Research 8 (41): 241-258.
Koyuncu, Fatih (2016). “Azmî Pîr Mehmed’in Enîsü’l-ârifîn İsimli Eserinde Gençlik ve Ahlâk Kavramları”. Uluslararası Gençlik ve Ahlak Sempozyumu. Sinop. 346-359.
Koyuncu, Fatih (2019). Enîsü'l-Ârifîn Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi (İnceleme-Tenkitli Metin). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı(hzl.)(2000). Bursalı Mehmet Tahir Osmanlı Müellifleri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı(hzl.)(2001). Mehmet Nâil Tuman Tuhfe-i Nâ’ilî. C I. Ankara: Bizim Büro Yay.
Müstakim-zâde Süleyman Sa’deddin (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nisbi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. Ankara: KB Yay.
Solmaz, Süleyman (haz.) (2005). Ahdî Gülşenü’ş-Şuarâ. Ankara: AKM Yay.
Sungurhan, Aysun (haz.) (2017). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şu’arâ. KB e-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55834,kinalizade-hasan-celebipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 10.01.2022].
Şahinoğlu, M. Nazif (1989). “Ahlâk-ı Muhsinî”. İslam Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: TDV Yay. 17.
Turğut, Murat (2021). "Türk Edebiyatı’nda Ahlâk-ı Muhsinî Tercümeleri". Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi 4: 82-92.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | LETÂ'İF (FİRÂKÎ) | Firâkî | Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya |
Görüntüle | ||
| 2 | KIRK SU'ÂL (FİRÂKÎ) | Firâkî | Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN |
Görüntüle | ||
| 3 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
| 4 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
| 5 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
| 6 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
| 7 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
| 8 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
| 9 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 10 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 11 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
| 12 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |