ADI VAR ÖZÜ YOH (NECEF BEK VEZİROV)
tiyatro
Necef Bek Vezirov / Vezirli, Necef Bey (d. 1854 - ö. 1926)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Necef Bek Vezirov'un dört perdelik bir komedisi. Ağalık ve beylik sisteminin yok oluşunu anlatan bu komedinin ana kahramanı köylülerden vergi toplayan, kanunlara uymayan, borç batağına saplanmış Cennetali Ağa’dır. Eserin diğer karaketerlerini; Cennetali Ağa'nın eşi Hanperver Hanım, kızları Püstebanu, oğulları Haydarkulu, evin erkek hizmetçileri; Şahkulu, Allahkulu, Sefikulu, kadın hizmetçileri; Gülendam ve Telli, Haydarkulu’nun arkadaşı Mirza Asker, inşaat ustası Muhammedali ve Cennetali’nin tebaasından Kerbelayı Muhammedveli oluşturur.

İşlerini iyi bir şekilde takip etmeyen Cennetali Ağa, hizmetçilerin çıkardığı sorunlardan dolayı ateş püskürür. Hizmetçiler tarafından kandırılan ve malı talan edilen ağanın ailece ahlaki çöküşü ve cehaleti, onun uygunsuz davranışlarıyla yansıtılır. Cennetali Ağa etrafında yer alan aile fertleri uygunsuz işler peşinde koşup kötü alışkanlıklar edinirken, hizmetçiler de buldukları her fırsatta Ağa'nın malını çalıp çırpmaya devam ederler. Cennetali Ağa'nın her zaman başıboş gezen, eğitimsiz, mirasyedi oğlu Haydarkulu’nun aileye ait tüm malları satması nedeniyle baba ve oğul arasında bir çatışma çıkar. Cennetali Ağa ve oğlu arasındaki gerginlik had safhaya çıkarken, bir yandan ağanın kızı Püstebanu’nun ailesini bırakıp evlenmek için kaçması, diğer yandan hizmetçilerin ortalığı iyice karıştırması ve Ağa'nın gırtlağa kadar borca batması, Ağa'yı derin bir hüzne boğar. Cennetali Ağa’nın topraklarına yeterince sahip çıkmaması, ağalık görevini layığıyla yerine getirmemesi, kendisinin ve aile fertlerinin eğitimsiz olması, ağalık beylik sisteminin çöküşünün nedeni olarak sunulurken, özelde ailesinin ve çalışanlarının, genelde ise tebaasının yani toplumun ahlaksız davranışları, sosyal çevrenin manevi olarak çöküşünün nedeni olarak sunulur.

Cennetali Ağa aracılığıyla ağalık ve beylik sisteminin eskisi gibi işlemeyişinin anlatılması, komedinin ana temasını oluşturur. Necef Bey, Cennetali Ağa karakterinde Azerbaycan’da yapılan ıslahatlar devrinin tipik toprak ağa-beylerini yansıtmıştır. Eserde Azerbaycan’da 1870 yılında yapılan köylü reformunun eleştirisinin izlerini görmek mümkündür. Adı Var Özü Yoh adlı komedide, ağalık ve beylik sisteminin çöküşünün nedenleri dile getirilmiştir. Vezirov’un bu komedisinin dili ise diğer piyeslerinde de olduğu gibi halk unsurlarını taşıyan, atasözlerin ve deyimlerin sıklıkla geçtiği, bedduaların ve duaların yer aldığı, realist bir yapıya sahiptir. Bu eser, halk unsurlarını ve kültürünü barındırması yönüyle Azerbaycan Türkçesini iyi yansıtan bir eserdir.

1891 yılında tamamlanan eser, diğer dört komediyle birlikte (Pehlivanani-Zamane, Musibet-i Fahreddin, Yağışdan Çıktık Yağmura Düştük, Ev Terbiyesinin Bir Şekli) Tesnifat-ı Necef Bey Vezirzade ismiyle Necef Bey Vezirov tarafından 1901 yılında Bakü’de bir cilt halinde basılmıştır.


Eserden Örnekler


Cǝnnǝtǝliağa. Qız uşağını özbaşına qoysan ya aşığa gedǝr, ya nağaraçıya… Cahannisanın oğlunu yaxşı tanımıram, amma mülkü çox olduğunu bilirǝm.

Mirzǝ Əsgǝr. O ki Sǝfdǝrqulu ağanın oğludur, o da sǝfehin birisidir. Veyil-veyil gǝzmǝkdǝn savayı bir işi yoxdur.

Xanpǝrvǝr bǝyim Mǝhǝmmǝdkazım ağanın oğlu necǝdir?

Mirzǝ Əsgǝr. Ay başınıza dönüm, adam sözü danışın. O, xalis mǝktǝbdǝn qaçmış Koroğlu dǝlisidir. Ancaq bir çatması ǝskikdir. Ona qız vermǝk olar? Yenǝ bu tǝzǝ qoltuqdan çıxmalarda tǝk-tük layiq adam tapılar.

Cǝnnǝtǝliağa. Heç vaxt, heç vaxt! Elǝ adamlar qohum olmaqdan isǝ, qızımın ikisinin dǝ başını kǝsmǝyǝ hazır varam. (Mǝmmǝdova 2005: 75)

Kaynakça


Akın, Ümit (2018). Necef Bey Vezirov’un Hayatı, Sanatı ve Eserleri. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.

Askerli, Zaman (1998). Necef Bey Vezirov. Bakü: Şuşa Neşriyyatı.

İbrahimov, Mirza (1956). Necef Bey Vezirov’un Yaratıcılığında Hümanizm ve Azatlık İdeaları. Azerbaycan İlimler Akademisi Edebiyat ve Dil Enstitüsü Eserleri. İsmailov, Mahmud (2014). İlk Çağlardan XX. Yüzyıl Başlarına Kadar Azerbaycan Tarihi. (çev.) Vefa Kurban. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.

Kasımzade, Feyzulla (1954). Necef Bey Vezirov. Bakı: Azerneşr.

Kasımzade, Feyzulla, Hüseyin, Sadık (1935). Necef Bey Vezirov Eserleri. Bakü: Azerneşr.

Memmedova, Dilare (Düz.) (2005). Necef Bey Vezirov Eserleri. Bakı: Şark-Garp.

Atıf Bilgileri


Erenbaş Pehlivan, Seher. "ADI VAR ÖZÜ YOH (NECEF BEK VEZİROV)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/adi-var-ozu-yoh-necef-bek-vezirov. [Erişim Tarihi: 03 Şubat 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TEMSİLÂT (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
2 NAZM VE NESR HAKKINDA (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
3 TENĠİD RİSALESİ (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
4 KRİTİKA (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
5 KEMALLÜDDÖVLE MEKTUBLARI (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
6 HEKÂYET-İ YUSUF ŞAH (VEYA ALDANMIŞ KEVÂKİB) (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
7 YEYERSEN KAZ ETİNİ GÖRERSEN LEZZETİNİ (EBDÜRREHİM ESEDOĞLU HAKVERDİYEV) Ebdürrehim Esedoğlu Hakverdiyev Dr. Ahmet ÇAM
Görüntüle
8 DAĞILAN TİFAK (EBDÜRREHİM ESEDOĞLU HAKVERDİYEV) Ebdürrehim Esedoğlu Hakverdiyev Dr. Ahmet ÇAM
Görüntüle
9 NADANLIK (NERİMAN NERİMANOV) Neriman Nerimanov Dr. Ahmet ÇAM
Görüntüle
10 DİLİN BELASI / ŞAMDAN BEY (NERİMAN NERİMANOV) Neriman Nerimanov Dr. Ahmet ÇAM
Görüntüle